Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ

Trang phục của liền chị Quan họ. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN
Trang phục của liền chị Quan họ. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN

Từ khi dân ca Quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, nhiều tổ chức, cá nhân đã nỗ lực bảo tồn di sản bằng những việc làm cụ thể. Trong nỗ lực bảo tồn đó có sự đóng góp của hai chị em nghệ nhân Nguyễn Thị Sang (sinh năm 1954) và Nguyễn Thị Thềm (sinh năm 1959) cùng trú tại khu Viêm Xá, phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh. Hai nghệ nhân không chỉ trực tiếp truyền dạy Quan họ mà còn sưu tầm, thành lập thư viện Quan họ Sang Thềm để giới thiệu văn hóa Quan họ đến mọi người.

Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 1Các liền anh, liền chị hát quan họ ở hồ bán nguyệt tại Di tích lịch sử văn hóa Đền Đô (phường Đình Bảng, thành phố Từ Sơn). Ảnh: Trí Dũng – TTXVN

Quan họ là lẽ sống

Ở Bắc Ninh, với những người yêu Quan họ, nhắc đến hai nghệ nhân Nguyễn Thị Sang và Nguyễn Thị Thềm, mọi người đều biết đến. Hai nghệ nhân thường xuyên tham gia các sự kiện lớn liên quan đến Quan họ. Đây còn là hai cái tên quen thuộc trong các cuộc thi dân ca, lớp dạy học Quan họ trên địa bàn tỉnh.

Nói về tình yêu với Quan họ, nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm cho biết, chị em bà biết đến Quan họ từ mẹ mình (là chị hai Nguyễn Thị Các nổi tiếng trong nghề chơi Quan họ). Năm 7, 8 tuổi, mẹ bà tổ chức hát canh Quan họ tại nhà, chị em bà được nghe canh hát Quan họ từ đêm này sang đêm khác. Người Quan họ bên cạnh hát giao lưu với nhau còn tổ chức những bữa cơm Quan họ. Các liền chị, liền anh giao tiếp với nhau rất lịch thiệp, thể hiện rõ văn hóa ứng xử, lề lối của người Quan họ.

Cứ như vậy, ngày qua ngày, Quan họ ngấm dần vào hai nghệ nhân qua từng lời hát ru, hơi thở và trở thành lẽ sống của họ. Lớn lên, hai bà đã thuộc hàng trăm câu Quan họ, am hiểu tường tận lề lối sinh hoạt của người Quan họ, văn hóa ứng xử, tín ngưỡng Quan họ… Nối tiếp tình yêu Quan họ từ mẹ, hai bà tham gia sinh hoạt Quan họ trong làng, được đi giao lưu với các câu lạc bộ khác. Không chỉ dừng lại ở đó, hai nghệ nhân tiếp tục truyền tình yêu, niềm đam mê đến thế hệ sau này bằng cách dạy Quan họ miễn phí cho những người yêu Quan họ, thế hệ măng non tại địa phương, Câu lạc bộ Quan họ trong và ngoài tỉnh, trong trường học, nơi đào tạo nghệ thuật truyền thống như: Nhà hát dân ca Quan họ Bắc Ninh, Trường Trung cấp Văn hóa, Nghệ thuật và Du lịch Bắc Ninh...

Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 2Thư viện Quan họ lưu giữ các tư liệu, sách ghi chép các làn điệu Quan họ, nghiên cứu văn hóa Quan họ… Ảnh: Thanh Thương- TTXVN

Là một trong số những người yêu Quan họ và được hai nghệ nhân Nguyễn Thị Sang, Nguyễn Thị Thềm truyền dạy, chị Ngô Thị Tiện, (khu Viêm Xá, phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh) chia sẻ, sinh ra, lớn lên tại làng Quan họ gốc, chị rất yêu Quan họ. Chị đã tìm đến hai nghệ nhân để luyện hát. Mỗi câu Quan họ đều được hai nghệ nhân uốn nắn, chỉnh cho thuần thục. Đến nay, chị thuộc được hàng trăm làn điệu và tự tin đi giao lưu với các câu lạc bộ Quan họ khác.

Nơi lưu giữ không gian văn hóa Quan họ

Cùng với niềm đam mê Quan họ, hai nghệ nhân Nguyễn Thị Sang và Nguyễn Thị Thềm đã xây dựng ý tưởng thành lập Thư viện Quan họ Sang Thềm để lưu giữ, bảo tồn những giá trị Quan họ đến muôn đời sau. Hai bà đã dày công sưu tầm các tư liệu, hiện vật Quan họ nhiều năm và chính thức thành lập Thư viện tại nhà nghệ nhân Nguyễn Thị Thềm đầu năm 2022.

Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 3Chiếc dép của liền chị Quan họ sau khi đã được cách tân lần 1. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN
Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 4Chiếc dép lá đa cổ của liền chị Quan họ. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN

Trong căn phòng rộng hơn 30m2, vừa cẩn thận sắp xếp vật dụng, tư liệu trong thư viện, nghệ nhân Nguyễn Thị Sang vui vẻ nói: “Đây là thư viện gia đình nên không gian và hiện vật cũng không nhiều nhưng chúng tôi cố gắng bày trí tư liệu, hiện vật một cách khoa học để mỗi người đến đây đều cảm nhận được văn hóa Quan họ. Mỗi tư liệu, hiện vật được trưng bày đều có những câu chuyện riêng nên chỉ cần ai đã từng chơi, tìm hiểu Quan họ đều cảm nhận được. Đây cũng là mục đích mà chúng tôi thành lập thư viện”.

Hiện nay, Thư viện có hàng trăm cuốn tư liệu, lưu giữ các câu Quan họ của các câu lạc bộ trong tỉnh; tư liệu, hiện vật trong sinh hoạt Quan họ như, trang phục, dép của người Quan họ… phục vụ miễn phí cho người dân.

Chia sẻ về quá trình sưu tầm, thành lập Thư viện Quan họ, nghệ nhân Nguyễn Thị Sang cho biết, nhiều người khi biết bà có ý tưởng thành lập thư viện đã góp công, góp của để thư viện ngày càng phong phú. Tuy nhiên, không phải lúc nào việc sưu tầm cũng dễ dàng, nhất là sưu tầm vật dụng cổ, kỷ vật của các anh hai, chị hai...

Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 5Chiếc xà tích gồm 1 ống để đựng vôi và 1 chiếc đựng chỉ là vật dụng liền chị Quan họ thường mặc khi đi chơi Quan họ. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN

Trong số tư liệu, hiện vật được lưu giữ tại bảo tàng, quý nhất là những bộ trang phục Quan họ, bởi đây là hiện vật rất khó sưu tầm. Thư viện lưu giữ những bộ trang phục cách đây hơn 60 năm, kiểu dáng và chất liệu ngày nay rất khó phục dựng được. Việc sưu tầm tư liệu, hiện vật, bên cạnh niềm đam mê còn phải hiểu văn hóa Quan họ. Ví dụ như bộ trang phục của liền chị xưa kia, một bộ trang phục hoàn chỉnh có chiếc yếm sồi, chiếc áo cánh trắng cộc, áo cánh gụ dài tay và chiếc áo dài 5 thân cùng chiếc váy. "Một vật dụng không thể thiếu trong mỗi bộ trang phục Quan họ là “hai chiếc bao” thắt ngang lưng có thể là một bao hồng và một bao xanh hoặc một bao trắng và một bao xanh tùy sở thích từng người. Ngoài ra, liền chị Quan họ còn thắt thêm chiếc dây sồi để đeo xà tích...", Nghệ nhân Nguyễn Thị Sang cho biết thêm.

Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 6 Trang phục của liền chị Quan họ. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN

Thành lập Thư viện Quan họ, hai nghệ nhân mong muốn thường xuyên đón tiếp mọi người đến tham quan. Đây cũng sẽ là địa điểm giao lưu của những người yêu Quan họ, câu lạc bộ, đoàn khách du lịch tới nghe Quan họ và tìm hiểu về văn hóa dân ca Quan họ Bắc Ninh… Để làm được điều đó rất cần sự phối hợp của các cấp chính quyền trong việc giới thiệu thư viện cũng như làm cầu nối, tổ chức buổi giao lưu Quan họ.

Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 7Những câu Quan họ được các nghệ nhân truyền dạy cho các thế hệ được ghi chép lại. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN
Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 8Bộ trang phục của liền chị Quan họ xưa (bên trái) và nay (bên phải). Ảnh: Thanh Thương- TTXVN
Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 9Mâm, bát của người Quan họ xưa. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN
Lan tỏa tình yêu dân ca Quan họ ảnh 10Chiếc bình vôi, cối giã trầu và cơi trầu của người Quan họ thường dùng. Ảnh: Thanh Thương- TTXVN

Bí thư Chi bộ, Trưởng khu Viêm Xá, phường Hòa Long, thành phố Bắc Ninh Nguyễn Văn Tý cho biết, thời gian qua, với tình yêu và niềm đam mê Quan họ, hai nghệ nhân Nguyễn Thị Sang, Nguyễn Thị Thềm đã có nhiều cống hiến trong việc bảo tồn, phát huy giá trị dân ca Quan họ Bắc Ninh. Hai nghệ nhân vinh dự được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh, các cấp chính quyền tặng Bằng khen vì có nhiều thành tích trong quá trình xây dựng hồ sơ trình UNESCO ghi danh dân ca Quan họ Bắc Ninh vào danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, trong bảo tồn Quan họ… Thư viện Quan họ Sang Thềm được thành lập như không gian văn hóa Quan họ thu nhỏ, là minh chứng cho thấy sức sống mãnh liệt của dân ca Quan họ Bắc Ninh trong cộng đồng, khẳng định dân ca luôn trường tồn và lan tỏa.

Thanh Thương

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống...