Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4: Giúp đồng bào các dân tộc bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống

Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4: Giúp đồng bào các dân tộc bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống
Người Pà Thẻn giữ lửa truyền thống

Pà Thẻn là dân tộc có dân số dưới 10.000 người, cư trú yếu trên địa bàn các huyện Quang Bình, Bắc Quang, Xín Mần và Hoàng Su Phì, trong đó tập trung nhiều nhất ở huyện Quang Bình (Hà Giang). Người Pà Thẻn cho đến nay vẫn giữ được những lễ hội văn hóa độc đáo có một không hai, điển hình là lễ hội nhảy lửa, lễ kéo chày và các trò chơi dân gian…Trong lễ hội nhảy lửa, đồng bào Pà Thẻn, nhất là chị em phụ nữ đều rực rỡ như “đàn chim lửa” trong những bộ trang phục tuyền thống được đồng bào gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Sản phẩm dệt thổ cẩm của người dân tộc Pà Thẻn ở xã Tân Bắc (Quang Bình, Hà Giang). Ảnh: Nguyễn Chiến - TTXVN
Sản phẩm dệt thổ cẩm của người dân tộc Pà Thẻn ở xã Tân Bắc (Quang Bình, Hà Giang). Ảnh: Nguyễn Chiến - TTXVN

Người Pà Thẻn chỉ có duy nhất một loại trang phục nguyên gốc, được gìn giữ từ đời này sang đời khác, mẹ truyền dạy cho con gái, nên các chị em phụ nữ đều biết tự dệt vải, thêu thùa phục vụ nhu cầu của bản thân. Người Pà Thẻn quan niệm màu đỏ là màu lửa, màu của ánh sáng, thần lửa là vị thần thiêng liêng của dân tộc. Do đó, phụ nữ Pà Thẻn lấy màu đỏ là màu chủ đạo trên trang phục, kết hợp với những vải trắng và đen, xen kẽ những đường hoa văn với các màu xanh, vàng để tạo nên bộ trang phục hài hòa với khung cảnh núi rừng thiên nhiên hùng vĩ. Những bộ trang phục rực rỡ kết hợp với ánh bạc của đồ trang sức như vòng bạc, cặp ba lá, khăn vấn đầu làm cho khuôn mặt người phụ nữ Pà Thẻn thêm rạng rỡ.

Chị Phù Thị Thiên, xã Tân Bắc, huyện Quang Bình tỉnh Hà Giang là nghệ nhân dệt thổ cẩm ở Hợp tác xã dệt thổ cẩm Tân Bắc cho biết: Một bộ trang phục của chị em phụ nữ Pà Thẻn nếu làm khi nông nhàn cũng phải nửa năm mới xong một bộ. Đầu tiên là phải dệt vải, dệt hoa văn, mảnh ghép của váy, áo, khăn. Sau khi dệt xong, các chị em cắt từng mảnh ra ghép từng loại thành trang phục chứ không để liền mảnh. Hoa văn các mảnh khác nhau từ tay áo, thân ái cho đến lưng áo cũng khác. Với váy cũng tương tự, phải dệt, thêu xong mới cắt ra từng mảnh để ghép vào hoàn thiện...

Nghệ nhân dệt thổ cẩm người dân tộc Pà Thẻn tại Hợp tác xã dệt thổ cẩm Tân Bắc, ở thôn My Bắc, xã Tân Bắc (Quang Bình, Hà Giang). Ảnh: Nguyễn Chiến - TTXVN
Nghệ nhân dệt thổ cẩm người dân tộc Pà Thẻn tại Hợp tác xã dệt thổ cẩm Tân Bắc, ở thôn My Bắc, xã Tân Bắc (Quang Bình, Hà Giang). Ảnh: Nguyễn Chiến - TTXVN

Chị Phù Thị Thiên chia sẻ: Với trang phục nữ của người Pà Thẻn có thể phân biệt rõ nhất khi tham dự đám cưới bởi toàn bộ phụ nữ, thiếu nữ, cô dâu đều mặc váy đỏ, chỉ khác nhau ở khăn, mũ mà thôi. Người phụ nữ sẽ mặc áo đỏ, đeo khăn đen, mũ đội đầu có màu đen, còn các em thiếu nữ mặc áo đỏ, váy đỏ không có khăn quàng. Cô dâu sẽ đeo vòng cổ đủ đôi, khuyên tai, khăn che mặt…

Người Pà Thẻn luôn tự hào về những bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình. Niềm vui, tự hào ấy được nhân lên khi Hợp tác xã dệt thổ cẩm truyền thống bản My Bắc (xã Tân Trịnh, huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang) được thành lập, với mục đích bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống, được thành lập từ năm 2008.

Gương sáng tuổi cao

Cụ Trạc Thị Ngọn đã hơn 80 tuổi, là người dân tộc Cao Lan, sinh sống ở bản Khe Nghè, thôn Khe Nghè, xã Lục Sơn, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang. Dù tuổi đã có, sức đã yếu nhưng tình yêu của cụ dành cho nghề dệt thổ cẩm vẫn đong đầy, cụ đang thắp sáng niềm tin cho thế hệ trẻ tiếp nối nghề truyền thống.

Tuy tuổi cao nhưng cụ vẫn rất minh mẫn, tinh tường và khéo léo. Cụ chia sẻ bộ quần áo của người Cao Lan thường có ba màu chủ đạo là chàm, nâu và đen. Các họa tiết trên trang phục đều gần gũi với cuộc sống sinh hoạt, lao động của đồng bào như hình quả trám, hoa hồi, cây đa, chim bồ câu… Các họa tiết này đều được thêu tay, người khéo tay thì từng mũi chỉ đều tăm tắp mà không lộ gấu vải. Tất cả các khâu đều làm thủ công nên muốn có được tấm vải đẹp thì người dệt phải dành từ 12-14 ngày, sau đó phần trang trí họa tiết cho bộ quần áo dài của nữ phải mất vài tháng hoặc cả năm mới hoàn thành.

Đội văn nghệ hát Sình Ca dân tộc Cao Lan ở xã Kim Phú, huyện Yên Sơn (Tuyên Quang). Ảnh: Quang Đán - TTXVN
Đội văn nghệ hát Sình Ca dân tộc Cao Lan ở xã Kim Phú, huyện Yên Sơn (Tuyên Quang). Ảnh: Quang Đán - TTXVN
Theo phong tục của người Cao Lan, con gái trước khi lấy chồng phải tự tay thêu, dệt quần áo cưới. Nếu không có quần áo thêu, dệt thổ cẩm và đặc biệt là đôi dải yếm mặc lần đầu trong hôn lễ thì cô gái sẽ không may mắn về sau... Ấy thế nhưng cuộc sống hiện đại ngày nay không phải người Cao Lan nào cũng biết dệt, thêu thổ cẩm để may trang phục cho chính mình. Số lượng người biết thêu, dệt thổ cẩm truyền thống chỉ đếm trên đầu ngón tay, người trẻ càng không nhiệt tình với khung cửi, thêu, dệt thổ cẩm… Những điều này luôn khiến người tâm huyết giữ nếp văn hóa truyền thống cha ông như cụ Ngọn trăn trở không yên.

Đến năm 2006, UBND huyện Lục Nam đầu tư dự án khôi phục và phát triển nghề thêu, dệt thổ cẩm ở bản Khe Nghè. Cụ Trạc Thị Ngọn đã cùng một số phụ nữ có tuổi trong thôn biết nghề thêu, dệt thổ cẩm của đồng bào Cao Lan thành lập Câu lạc bộ thêu, dệt thổ cẩm. Đến nay, câu lạc bộ đã có lực lượng đông đảo, đóng góp rất lớn trong việc truyền dạy, bảo tồn nghề truyền thống của địa phương. Ngoài vốn kiến thức được bà và mẹ truyền dạy thì cụ Ngọn còn cất công lặn lội tìm đến các tỉnh có đông đồng bào Cao Lan sinh sống như: Tuyên Quang, Bắc Kạn, Cao Bằng, Phú Thọ… để học hỏi, sưu tầm những mẫu áo váy xưa về nghiên cứu cách thêu rồi truyền đạt cho những thành viên trong câu lạc bộ.

Giúp đồng bào các dân tộc bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống

Vừa qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành đề án “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” từ năm  2019-2030 nhằm nghiên cứu cấp bách, khôi phục trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số đã bị mai một.

Đề án hướng tới nhiều mục tiêu cụ thể: Hoàn thành 100% việc kiểm kê và lập danh mục di sản văn hóa phi vật thể về trang phục truyền thống của các dân tộc thiểu số, khôi phục trang phục truyền thống của 3 dân tộc đã mai một. Đến năm 2022, có 100% học sinh trường dân tộc nội trú các tỉnh, thành phố triển khai mặc trang phục truyền thống 2 buổi/tuần và các dịp lễ, tết, hội. Đề án cũng đề cập đến việc lập 10 hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể về nghề thủ công truyền thống, nghệ thuật thêu hoa văn, trang trí hoa văn liên quan đến trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia...

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mong muốn đề án khi đi vào đời sống sẽ giúp đồng bào các dân tộc – chủ thể văn hóa nhận thức được vẻ đẹp của các bộ trang phục truyền thống. Đó không chỉ là niềm tự hào mà còn là trách nhiệm của người dân trong công cuộc gìn giữ, bảo tồn di sản và truyền lại cho thế hệ sau. Nếu không kịp thời bảo tồn và phát huy, trong thời gian không xa, các trang phục truyền thống dân tộc thiểu số sẽ mất đi, bản sắc văn hóa dân tộc khó tìm lại được. Việc phát huy trên cơ sở bảo tồn và phát triển nền tảng gốc của trang phục cũng không thể thực hiện được.

Tiến sỹ Trần Hữu Sơn, Phó Chủ tịch thường trực Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam cũng cho rằng: Đây là đề án rất kịp thời trong bối cảnh nhiều đồng bào dân tộc thiểu số không còn giữ gìn được trọn vẹn trang phục truyền thống. Đề án không chỉ góp phần vào sự phát triển bền vững văn hóa các dân tộc Việt Nam mà còn góp phần đưa trang phục truyền thống phổ biến hơn trong cuộc sống của đồng bào, nâng cao lòng tự hào, ý thức bảo tồn và phát huy trang phục truyền thống các dân tộc…

Ông Trần Hữu Sơn cũng cho rằng khi thực hiện nên phân loại trang phục dân tộc theo các hướng bảo tồn khác nhau, bảo tồn nguyên vẹn hay bảo tồn theo các giai đoạn tái sáng tạo, chấp nhận sự cách tân, cải biến của trang phục qua nhu cầu của người sử dụng và thời gian. Sự tái sáng tạo trang phục cũng cần phải được sự chấp nhận của cộng đồng. Quá trình tái sáng tạo trang phục của đồng bào các dân tộc thiểu số rất cần có sự tham gia của các họa sĩ, nhà nghiên cứu tham gia và được cộng đồng chấp thuận…
Thanh Giang

Có thể bạn quan tâm

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống...