 |
| Các vật lễ trong lễ Tơ Mon của đồng bào Bahnar. Ảnh: Hoàng Hải |
Cũng như bao dân tộc khác ở Tây Nguyên, đồng bào dân tộc Bahnar có rất nhiều lễ hội khác nhau như: lễ cầu an, lễ mừng lúa mới, lễ trả ơn… trong đó có lễ Tơ Mon.
 |
| Thầy cúng và già làng làm lễ cúng tổ tiên. Ảnh: Hoàng Hải |
Để tổ chức lễ Tơ Mon, gia chủ sẽ mời thầy cúng hoặc già làng cùng với các vật lễ như: gà, heo, ghè rượu...
Gia đình cha nuôi (mẹ nuôi) đón gia đình nhà con nuôi từ ngoài cổng làng, trước đó gia đình sẽ cúng tổ tiên tại cây nêu lễ hội để báo cho tổ tiên biết hôm nay là ngày lành tháng tốt gia chủ làm lễ nhận con nuôi và kết nghĩa với buôn làng bạn mời tổ tiên hãy về chứng giám và phù hộ cho gia đình.
 |
| Gia chủ đón gia đình con nuôi từ cổng làng. Ảnh: Hoàng Hải |
Sau đó dàn cồng chiêng sẽ nổi lên đón chào gia đình người con nuôi đến với buôn làng. Cha mẹ nhận con nuôi mang bầu nước đến chào đón và cùng nhau di chuyển về nhà để làm lễ.
 |
| Đón con nuôi về nhà làm lễ. Ảnh: Hoàng Hải |
 |
| Dàn cồng chiêng đón chào gia đình người con nuôi. Ảnh: Hoàng Hải |
 |
| Thầy cúng và già làng làm lễ cúng nhận con nuôi trước sự chứng kiến của mọi người. Ảnh: Hoàng Hải |
 |
| Hai người nhận nhau làm mẹ con nuôi và trao cho nhau những kỷ vật. Ảnh: Hoàng Hải |
Trong trường hợp đó, người con nuôi ấy sẽ phải sống trong sự coi thường của dân làng và gia đình, bị mất uy tín trước cộng đồng và đặc biệt gần như bị cô lập trong cộng đồng làng. Nhưng trên thực tế khi đã kết nghĩa làm cha (hoặc mẹ), anh (hoặc em) nuôi là có thêm một thành viên mới trong gia đình, thêm sức mạnh, thêm phúc đức, rất ít có trường hợp trả lại lễ và sống vô trách nhiệm với nhau.
Và nếu người con nuôi thực hiện mọi nghĩa vụ tốt và yêu quý cha, mẹ nuôi mình thì khi cha hoặc mẹ nuôi mất đi, người con nuôi này được hưởng đầy đủ các quyền và thực hiện nghĩa vụ theo luật làng như người con ruột, ví dụ như chia đất, nhà và của quý trong nhà như cồng chiêng, ché... tùy thuộc vào hoàn cảnh điều kiện kinh tế của từng gia đình.
Trong hoàn cảnh các con ruột đi xa không phụng dưỡng cha mẹ già một thời gian dài (khoảng 2-3 năm trở lên) trong khi đó người con nuôi tận tụy với cha mẹ nuôi cũng như đi nuôi nhà mả và bỏ mả cho cha, mẹ nuôi của mình thì tất cả tài sản gần như là của người con nuôi toàn quyền quyết định theo luật làng. Trong khi đó, những người con ruột ở xa không đảm đương trách nhiệm quyền và nghĩa vụ của mình thì chỉ được chia một phần nhỏ gia tài của cha mẹ để lại.
 |
 |
| Mẹ nuôi đeo vòng cổ, vòng tay cho con nuôi. Ảnh: Hoàng Hải |
 |
| Bà con dân làng cùng uống rượu cần chung vui trong lễ nhận con nuôi của gia chủ. Ảnh: Hoàng Hải |
 |
| Kết thúc buổi lễ, bà con dân làng cùng mở hội múa hát, đánh cồng chiêng. Ảnh: Hoàng Hải |
Lễ Tơ Mon là lễ mang đậm tính nhân văn cũng như phát huy tinh thần đoàn kết giúp đỡ nhau trong lúc hoạn nạn khó khăn cũng như chia sẻ những niềm vui trong gia đình và cộng đồng của đồng bào dân tộc Bahnar.
Sau phần nghi thức cúng mọi người cùng nhau uộng rượu cần, đánh cồng chiêng và mở hội.
Hoàng Hải
