Tou Neh Mabio, người giữ "lửa" văn hóa Chu Ru

Tou Neh Mabio, người giữ "lửa" văn hóa Chu Ru
Đó là khung cảnh lớp học tấu cồng chiêng và truyền dạy những điệu múa cổ truyền của "bà giáo" Tou Neh Mabio cho thế hệ trẻ người Chu Ru trong làng. Người ta biết đến bà Mabio chủ yếu từ nghề làm rượu cần cần nổi tiếng. Nhưng trước thực trạng chảy máu "cồng chiêng" và mai một những điệu múa huyền thoại, điệu hát cổ truyền của dân tộc Chu Ru, bà Mabio đã trăn trở, dày công sưu tầm lại những chiếc chiêng cổ, những điệu múa Tamya... để cố gắng giữ lại ngọn lửa văn hóa thiêng liêng, đưa những nét văn hóa độc đáo của dân tộc Chu Ru dần "hồi sinh" trước sự giao thoa, lấn át ngày càng mạnh mẽ của văn hóa hiện đại đối với lớp trẻ trong vùng.   
         
Bà Mabio dạy các em thiếu nhi treo chiêng, chỉnh chiêng sao cho chuẩn, cho hay
Bà Mabio dạy các em thiếu nhi treo chiêng, chỉnh chiêng sao cho chuẩn, cho hay

Bà Mabio sinh ra trong gia đình, dòng họ ai cũng biết tấu nhạc, biết múa, biết hát. Tuổi thơ của bà lớn lên cùng những lễ hội của dân tộc Chu Ru với những điệu Tamya – Arya, T’rumpô, Păhgơnăng, Đămtơra , tiếng chiêng, tiếng trống Sơgơr, kèn Lơkel… Những buổi ngồi dự lễ, âm nhạc đã tự ngấm vào máu thịt của bà. Khi lên 10 tuổi, bà Mabio đã biết chơi chiêng, chơi trống, múa được những điệu múa Tamya theo trai gái trong làng mà không hề lỗi nhịp.
Bà Mabio dày công biên soạn lại những bài nhạc truyền thống để dạy lại cho thế hệ trẻ
Bà Mabio dày công biên soạn lại những bài nhạc truyền thống để dạy lại cho thế hệ trẻ 

Các em thiếu niên lứa tuổi 14 – 18 tuổi say mê nghe bà dạy hát dân ca Chu ru Bà Mabio truyền “lửa” lửa văn hóa truyền thống của dân tộc cho các em thiếu nhi còn rất ít tuổi qua tiếng chiêng, nhịp trống Các chị lớn dạy lại bài học chiêng cho các em nhỏ Bà Mabio truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho các em nhỏ Vũ điệu Tamia được các em hào hứng học từ bà Mabio
Các em thiếu niên lứa tuổi 14 – 18 tuổi say mê nghe bà dạy hát dân ca Chu ru
 
Các em thiếu niên lứa tuổi 14 – 18 tuổi say mê nghe bà dạy hát dân ca Chu ru Bà Mabio truyền “lửa” lửa văn hóa truyền thống của dân tộc cho các em thiếu nhi còn rất ít tuổi qua tiếng chiêng, nhịp trống Các chị lớn dạy lại bài học chiêng cho các em nhỏ Bà Mabio truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho các em nhỏ Vũ điệu Tamia được các em hào hứng học từ bà Mabio
Bà Mabio truyền “lửa” lửa văn hóa truyền thống của dân tộc cho các em thiếu nhi còn rất ít tuổi qua tiếng chiêng, nhịp trống
 
Các em thiếu niên lứa tuổi 14 – 18 tuổi say mê nghe bà dạy hát dân ca Chu ru Bà Mabio truyền “lửa” lửa văn hóa truyền thống của dân tộc cho các em thiếu nhi còn rất ít tuổi qua tiếng chiêng, nhịp trống Các chị lớn dạy lại bài học chiêng cho các em nhỏ Bà Mabio truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho các em nhỏ Vũ điệu Tamia được các em hào hứng học từ bà Mabio
Các chị lớn dạy lại bài học chiêng cho các em nhỏ
 
Các em thiếu niên lứa tuổi 14 – 18 tuổi say mê nghe bà dạy hát dân ca Chu ru Bà Mabio truyền “lửa” lửa văn hóa truyền thống của dân tộc cho các em thiếu nhi còn rất ít tuổi qua tiếng chiêng, nhịp trống Các chị lớn dạy lại bài học chiêng cho các em nhỏ Bà Mabio truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho các em nhỏ Vũ điệu Tamia được các em hào hứng học từ bà Mabio
Bà Mabio truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho các em nhỏ
 
Các em thiếu niên lứa tuổi 14 – 18 tuổi say mê nghe bà dạy hát dân ca Chu ru Bà Mabio truyền “lửa” lửa văn hóa truyền thống của dân tộc cho các em thiếu nhi còn rất ít tuổi qua tiếng chiêng, nhịp trống Các chị lớn dạy lại bài học chiêng cho các em nhỏ Bà Mabio truyền dạy kỹ thuật đánh chiêng cho các em nhỏ Vũ điệu Tamia được các em hào hứng học từ bà Mabio
Vũ điệu Tamia được các em hào hứng học từ bà Mabio

Theo dòng chảy của thời gian, nhiều người Chu Ru, nhất là lớp trẻ không còn mặn mà với tiếng trống, tiêng chiêng, những vũ điệu Tamya đã có lúc vắng bóng dần trong các nghi lễ và sinh hoạt cộng đồng. Bà Mabio cất công đi tìm những bộ chiêng quý và mua lại, biên soạn lại những bản nhạc, những điệu múa cổ xưa. Những  năm 2003 -  2005, bà Mabio thuyết phục các em nhỏ trong làng và bắt đầu mở lớp dạy chiêng, trống và các vũ điệu truyền thống cho bọn trẻ. Trước nhiệt huyết của bà, năm 2007, Sở Văn hóa -  Thể thao huyện Đơn Dương (Lâm Đồng) đã hỗ trợ kinh phí cho bà mở lớp truyền dạy cồng chiêng và múa hát, ban đầu chỉ khoảng 10 em trong làng, trong dòng họ của bà tham gia, sau đó tăng dần lên gần 30 em.
 
Miệt mài truyền dạy, bà Mabio đã dần truyền cho lớp trẻ dân tộc Chu ru  hiểu và say mê văn hóa truyền thống dân tộc. Hiện nay, bà Mabio đang mở 1 lớp truyền dạy cách đánh chiêng, đánh trống, những vũ điệu Tamya cho 34 em thanh thiếu niên trong làng. Tham gia lớp học, nhỏ nhất có những em chỉ mới 5- 6 tuổi học đánh chiêng, đánh trống và những thiếu nữ 18 – 20 say mê học vũ điệu Tamya. Em Ya Luận, 7 tuổi hào hứng tâm sự: “ Lúc đầu em chỉ đến xem các anh chị tập đánh chiêng, đánh trống thôi, xong rồi thích dần và được vào lớp học em vui lắm, em sẽ cố gắng để đánh được thật nhiều bài chiêng, điệu trống”.  Bà Mabio chia sẻ: “Lúc đầu, bọn trẻ không quan tâm học văn nghệ truyền thống đâu, nhà có sẵn dàn chiêng, trống, tôi thuyết phục và dạy bọn chúng dần dần. Giờ đây, sau những giờ học, giờ đi làm, bọn trẻ lại háo hức đến lớp học để cùng nhau hòa nhịp chiêng, nhịp trống, nhịp Tamya. Tôi vui lắm và mong có nhiều điều kiện và sức khỏe để truyền dạy cho thật nhiều các cháu ”.
 
Bà Mabio thổi kèn Rơkel
Bà Mabio thổi kèn Rơkel    

Với sự dẫn dắt của “nhạc trưởng” Tou Neh Mabio, trong những ngày hội lớn của dân tộc Chu Ru ở vùng đất Đơn Dương, không thể thiếu “dàn nhạc Mabio” với những tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng kèn Rơkel cùng điệu dân vũ Tamya – Arya đại diện cho tinh thần đoàn kết, gắn bó cộng động ngày một keo sơn, thắm thiết. Năm 2012, bà Tou Neh Mabio vinh dự được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lâm Đồng trao tặng danh hiệu “Nghệ nhân cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng”.     
 
Ông Phùng Quốc Minh, Phó trưởng phòng Phòng Văn hóa, thông tin huyện Đơn Dương cho biết: “ Nghệ nhân Tou Neh Mabio hiện là bảo tàng sống của văn hóa Chu ru, bà đã có công góp phần giữ gìn những tinh hoa giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Không chỉ truyền dạy mà bà Mabio còn luôn là hạt nhân tích cực trong phong trào biểu diễn, giới thiệu văn hóa cồng chiêng của dân tộc Chu ru trong các ngày hội lớn. Việc làm của bà rất đáng trân trọng và cần được nhân rộng”.      

Sau hơn 10 năm kiên trì truyền dạy, đến nay, đã gần 60 tuổi, nghệ nhân Tou Neh Mabio vẫn tấu những nhịp chiêng, nhịp trống say mê, vẫn có những cú lắc hông uyển chuyển, quyến rũ của vũ điệu Tamya làm say đắm lòng người và vẫn sẽ tiếp tục tiếp dẫn ngọn lửa văn hóa truyền thống của dân tộc Chu Ru cháy mãi, xây dựng những thế hệ tiếp nối mạch nguồn giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình không bị phai nhạt trong bối cảnh giao lưu cùng phát triển chung của thời đại.
                                      Thực hiện: Hoàng Tâm – Nam Sương

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.