Vui tết Nào Pê Chầu cùng người Mông nơi rẻo cao Thẳm Phẩng

Vui tết Nào Pê Chầu cùng người Mông nơi rẻo cao Thẳm Phẩng
Trong tiết trời giá rét, vượt hàng chục ki-lô-mét đường đèo dốc, đồi núi, chúng tôi đến bản Thẳm Phẩng khi sương sớm còn phủ mờ trắng xóa trên mọi ngả đường và bản làng. Có dịp được hòa mình trong không khí Tết, chúng tôi thêm hiểu những nét văn hóa đặc sắc và cảm nhận sự ấm áp, nồng hậu của bà con nơi đây. 
 
Trẻ em trong bản được mặc áo mới và mẹ đưa đi chơi trong ngày tết. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Trẻ em trong bản được mặc áo mới và mẹ đưa đi chơi trong ngày tết.
Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Theo quan niệm của người Mông, mỗi tháng có 30 ngày đều đặn, ngày thứ 361 là ngày mồng 1 Tết. Tết của người Mông thường sớm hơn Tết Nguyên đán 1 tháng, tuy nhiên năm nay là năm nhuận nên sớm hơn 2 tháng. Ngày Tết của người Mông rơi vào ngày 1/11 âm lịch (tức ngày 18/12 dương lịch). 

Trong ngày 30 Tết (tức là 30/10 âm lịch), bà con trong bản nhộn nhịp với công việc quét dọn, trang hoàng nhà cửa và con đường dẫn về bản để chào đón năm mới. Công việc nương rẫy cũng tạm gác lại để dành thời gian cho gia đình, cho ngày Tết đoàn viên, ấm cúng. Các gia đình bắt đầu công việc giã bánh dày. Dịp Tết, nhà nào cũng cố gắng gói thật nhiều bánh, vừa để ăn, vừa để tặng bè bạn, du khách. Cơm cúng có thể thiếu thịt (đối với những nhà nghèo) nhưng không thể thiếu món bánh dày. Cơm nếp nấu dẻo được đổ ra cối và lập tức được giã nhuyễn vì giã lúc cơm còn nóng bánh sẽ dẻo, quyện bện, trắng ngần. Sau khi đàn ông giã bánh đến khi dẻo quánh thành một khối thì phụ nữ chia nhau, nhanh tay nặn thành từng chiếc nhỏ, tròn trịa và gói vào lá chuối. 
 
Giã bánh dày tại một gia đình trong bản trong ngày tết. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Giã bánh dày tại một gia đình trong bản trong ngày tết.
Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Ngày Tết của người Mông gồm phần lễ và phần hội. Phần lễ thường diễn ra vào chiều tối ngày cuối cùng của năm và sáng sớm ngày đầu tiên của năm mới. Trước khi cúng tất niên, người Mông dùng một cành tre có lá làm quạt phất trần, nhà. Vừa quét, vừa khấn cầu cho nhà sang năm mới luôn khỏe mạnh, không ốm đau, bệnh tật.

Lễ vật cúng ngày Tết cũng khá đơn giản, trong nhà có bao nhiêu người sẽ chuẩn bị bấy nhiêu quả trứng gà, dựng lên trong một chính để chuẩn bị lễ cúng. Một thành viên trong gia đình tay cầm một đôi gà trống mái đứng bên cửa. Thầy mo cầm chiêng ra đứng ở cửa vừa gõ vừa khấn, chốc chốc lại ném thanh tre xuống đất coi như là ném hết mọi đau khổ, phiền muộn phiền để nhận về những may mắn. Thời gian khấn kéo dài khoảng 15 phút. 
 
Một nghi thức làm lý của đồng bào dân tộc Mông trong ngày Tết, cầu may mắn trong năm mới đến với các thành viên trong dòng họ. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Một nghi thức làm lý của đồng bào dân tộc Mông trong ngày Tết, cầu may mắn trong năm mới đến với các thành viên trong dòng họ. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Một trong nhưng lễ vật cúng trong ngày Tết của đồng bào dân tộc Mông. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
 Một trong nhưng lễ vật cúng trong ngày Tết của đồng bào dân tộc Mông. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Nghi thức cúng tổ tiên, ông bà của đồng bào dân tộc Mông. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Nghi thức cúng tổ tiên, ông bà của đồng bào dân tộc Mông.
Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Mâm cơm cúng tổ tiên, ông bà của đồng bào dân tộc Mông. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Mâm cơm cúng tổ tiên, ông bà của đồng bào dân tộc Mông.
Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Nghi thức cúng rượu mời tổ tiên, ông bà của một trưởng họ trong bản. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Nghi thức cúng rượu mời tổ tiên, ông bà của một trưởng họ trong bản.
Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Đồng bào vui chơi thi đấu môn Tù lu trong ngày tết. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
 Đồng bào vui chơi thi đấu môn Tù lu trong ngày tết.
Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Sau nghi thức khấn, thầy mo cắt tiết đôi gà để làm Tết. Mâm cỗ đơn giản là con gà trống, bát canh, bát cơm trắng; trong đó, chọn con gà trống to nhất và phải biết gáy, chủ nhà cắt tiết xong vặt một ít lông ở cổ dán lên bàn thờ. Bàn thờ của người Mông được đặt ở góc gian giữa nhà, phủ bằng lớp giấy gió màu trắng đục. 

Một nghi thức rất quan trọng trong ngày Tết của người Mông là đi lấy nước ở khe suối. Việc lấy nước thường diễn ra vào thời điểm sáng sớm đầu tiên của năm mới, sau khi gà cất tiếng gáy đầu tiên. Khi lấy nước phải thắp hương cạnh mó nước, cầu xin thần nước rồi múc một xô nước đầy xách về để dùng cho ngày đầu tiên của năm... 

Trong ngày đầu năm mới, các dòng họ, gia đình bắt đầu làm lý để cầu may cho năm mới. Trước sân nhà, gia chủ dựng một cây cao chừng 5m, một đầu chôn xuống đất và ngọn cây gác trên mái nhà. Trên ngọn cây buộc dây thừng quấn bằng lá cây rồi uốn dây theo vòng cung như một cái cổng. Tất các các thành viên trong gia đình đứng xếp hàng bên này cổng, người già tuổi nhất trong nhà tay cầm con gà trống vừa khua vừa khấn. Các thành viên lần lượt chui qua cái cổng, đàn ông 7 lần và phụ nữ 9 lần rồi vòng ngược lại cũng từng ấy lần. Theo quan niệm của người Mông, khi tất cả gia đình chui qua cái cổng này thì họ đã bỏ lại những điều không may của năm cũ và năm mới sẽ gặp nhiều may mắn. 
 
Một nghi thức làm lý của đồng bào dân tộc Mông trong ngày Tết, cầu may mắn trong năm mới đến với các thành viên trong dòng họ. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Một nghi thức làm lý của đồng bào dân tộc Mông trong ngày Tết, cầu may mắn trong năm mới đến với các thành viên trong dòng họ. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Người Mông quan niệm nếu Tết có khách lạ đến chơi thì cả năm đó gặp may mắn nên đón tiếp rất chu đáo. Trước khi khách ra về người Mông còn tặng quà là hai chiếc bánh dày tự tay làm ra. Nếu gia đình nào làm cỗ mà có nhiều khách lạ đến ăn Tết, gia chủ sẽ được bà con trong bản nể phục, kính trọng. 

Ngày Tết nơi đây, người già cho đến trẻ em, các chàng trai cô gái đều xúng xính trang phục dân tộc sặc sỡ. Cùng nhau hòa mình vào những tiếng khèn, tiếng sáo, điệu múa lời ca của cộng đồng dân tộc mình. Du khách và bà con bản làng vỗ tay tán thưởng theo từng tiếng nhạc và hò reo phấn khởi. 
 
Người dân và du khách thích thú xem trò chơi bịt mắt bắt lợn trong ngày Tết cổ truyền. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN
Người dân và du khách thích thú xem trò chơi bịt mắt bắt lợn trong ngày Tết cổ truyền. Ảnh: Phan Tuấn Anh- TTXVN

Sau phần giao lưu văn nghệ, các nam thanh nữ tú bắt đầu tham gia thi những trò chơi dân gian đặc sắc của người dân tộc như: ném pa pao, đánh tù lu, giã bánh dày, bịt mắt bắt lợn... Đặc biệt là trò chơi ném pa pao, những chàng trai cùng các thiếu nữ duyên dáng, đằm thắm trong bộ váy Mông đứng thành hai hàng cùng ném quả pao qua lại. Khi ném quả pao, họ đã dành cho nhau những ánh mắt yêu thương. Nếu “ưng cái bụng” thì họ khéo léo giấu tình cảm qua ánh mắt, nụ cười và giữ quả pao để sau đó tìm đến nhau... 

Ông Mùa Chù Dê, Bí thư Đảng ủy xã Nặm Lịch, huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên cho biết: Hiện nay đời sống kinh tế của bà con trong bản Thẳm Phẩng nói riêng và xã Nặm Lịch nói chung đã khá hơn nhiều. Bà con đầu tư phát triển chăn nuôi và trồng trọt nên đời sống ngày một nâng lên. Đối với người Mông, đến ngày Tết Nào Pê Chầu, mỗi gia đình đều có ít nhất một con lợn, một đôi gà để thờ cúng tổ tiên và làm đúng với bản sắc văn hóa của dân tộc.

Xuân Tư 
TTXVN

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.