Các kiểu Khau cút trên nóc nhà người Thái

Các kiểu Khau cút trên nóc nhà người Thái
Các kiểu Khau cút trên nóc nhà người Thái ảnh 1
Khau bẻ:
- Có 2 cặp khau bẻ, có thể bằng gỗ dẹt hình chữ nhật dài 1.5m, rộng 0,075 hoặc bằng đoạn tre chẻ đôi. Thanh nào cũng đục thủng ở giữa chập hai thanh vào nhau dùng con sỏ  xỏ qua lỗ, chốt ngoài kéo vất trên nóc nhà và buộc vào giữa (nếu khau bẻ bằng tre thì lòng quay vào vào trong 2 thanh tre trở thành 2 đường thằng vắt chéo tạo thành một góc đối đỉnh, 2 góc trên thành hai sừng dài khoảng một cánh tay. 2 cạnh của góc dưới thả xuống theo hai cạnh của mái nhà đến tận đòn tay thứ 3 từ đòn nóc (tính từ nóc xuống). Hai cạnh thả xuống hai bên nóc, mỗi thanh được đu thủng dan 4 lỗ xỏ qua bới các mảnh tre nhỏ, kéo đan vào các rui để chốt giữ cho khỏi bung ra. Chỗ đặt khau bỏ hay khau cút là đầu ngoài của 3 đòn tay trên cùng với đòn nóc chừa dài ra 2 bên ngoài "xinh dua" khoảng 2 cánh tay làm mái che đỉnh hồi.)
 
Khau cút: gồm nhiều loại mỗi bộ có 4 chiếc giống nhau bằng gỗ.

Khau cút chim: Thanh cái gọi là me cút làm giống thanh khau bẻ. Dài 1.66m, rộng 0.30m. Phía trên me cút dịch về phía đằng ngọn đục lỗ mộng lắp dài (khoảng 30 cm) các cút làm giống cái que đan chài, đan vỏ tiếng Thái gọi là Mạy nên gọi này là khau cút chìm.

Khau cút tảu
Me cút hình chữ nhật dài 1.52m, rộng 12 cm trên 1 đầu cạnh dẹt nhọn tròn rồi tiện cạnh lồi lõm xuống thành 3 khúc. Khúc thứ nhất khúc thứ 2 dài gấp rưỡi khúc thứ nhất, khúc thứ 3 tròn như khúc thứ nhất. Các khúc đo gọi là cút me vì nó nằm trên thân me cút. đục lỗ mộng 2 bên cạnh của cút me dài, giữa và lắp cút đơn vào. Các cút đơn đầu tiên giống quả bầu nước. (mak tảu) nên cút này gọi là khau cút tảu.
 
Chuẩn mực: Sau khi lắp xong thì lấy tâm chính giữa của khúc dài của cút me mà quay com pa nối 4 điểm cút với cút với nhau được một đường tròn tức là kích thước của sải cánh cút 2 bên dài ngang chiều dọc 3 cút me.

Khau cút pụa nọi
Tiện đầu me cút thành 5 khúc liền nhau khúc thứ nhất và khúc thứ 2 tròn có đường kính rộng bằng thân me cút (kích thước của cút pụa nọi dài 1.85m, rộng sải cánh 0.78m khúc thứ 3 dài gần gấp đôi khúc thứ nhất khúc thứ 4 và 5 tròn (theo thứ tự từ trên xuống đục lỗ mộng 2 cạnh đối diện của khúc dài làm 2 khúc lớn giống, mỗi cút gồm khúc ngoài dài, khúc trong dài gấp rưỡi khuc ngoài để mộng ở giữa đục lỗ mộng 2 cạnh đối diện của khúc dài trong, lắp 2 cút đơn, kép lớn vào 2 cạnh dài gữa 2 me cút)).

Chuẩn mực: Chiều dài của sải cánh hai cút kép ngang, chiều dọc 5 cút me, nếu lấy tâm chính giữa khúc dài của me cút mà quay compa nối bốn điểm cuối phía cút với nhau sẽ được một đường tròn.

Khau cút pụa luông
Tiện me cút thành 7 khúc liên tiếp từ trên xuống. Khúc thứ 2 gấp rưỡi khúc thứ nhất và 2 liền nhau. Khúc thứ 2 dài gấp rưỡi khúc thứ nhất, khúc thứ 3 tròn, khúc thứ 4 dài bằng khúc thứ nhất và 2 liền nhau. Khúc  thứ 5 tròn, khúc thứ 6 dài bằng khúc thứ 2, khúc thứ 7 tròn. Đục lỗ mộng 2 cạnh đối diện của các khúc dài: 2,4,6 làm cút dài giống nhau. Cút nào cũng gồm khúc ngoài cùng tròn, khúc giữa dài gấp rưỡi. khúc ngoài cùng khúc tròn cắt đầu loe để mộng ở giữa đục 2 lỗ cạnh đối diện khúc dài giữa mà lắp 2 cút đơn vào trở thành cút kép lớn vào 2 cạnh khúc dài thứ 4, lắp 2 cút đơn vào 2 cạnh của khúc thứ 2 và 6 của me cút.

Chuẩn mực: Chiều dài của sải cánh cút kép, cút ngang chiều dài của 7 khúc cút me. Lấy tâm chính giữa quay con pa nối điểm cuối 4 phía cút với nhau sẽ được 1 đường tròn. Cuối cùng đục lắp của vào cạnh của me cút dưới khúc thứ 7, cái cựa như cạnh của me cút dưới khúc thứ 7, cái cựa như cái liềm úp xuống. Dài 2.08m rộng sải cánh 0.85m.

Khau cút lai bua
Giống nhưu khau cút pụa luông, chỉ khác ở chỗ làm cút ngọn của me cút và của 2 cút kép lơn là hình cánh sen kích cỡ dài 2.07m rộng sải cánh là 0.93m. Hoa sen tiếng thái gọi là bak nua. giữa các cánh sen có đục các đường kẻ vạch vân gọi là lai. Loại khau cút này gọi khau cút lai bua.

Nói chung loại khau cút nào cũng đều để cách quãng từ cút me liên tiếp mới được đục thủng giữa mặt me cút để xỏ qua bởi một thanh cây nhỏ, dài mà chốt ép 2 chiếc khau cút với nhau và buộc giữ vào đòn nóc đồng thời cũng đục liên tiếp xuống cuối cùng 4 lỗ để xỏ dây chốt giữ vào mái nhà.

Nhà của người Thái không buộc nẹp giữ 2 bên gianh phủ nóc. họ đan phên thưa mềm để đè lên, rồi làm những đoạn tre đan đều suốt nóc để giữ trên phên. sau này cải tiến người ta làm dây buộc nẹp phủ nóc, vừa chắc lại vừa đẹp chỉ giữ lại 2 cặp con lạch để đặt ở 2 đầu nóc nó ra nó như sừng dề nên gọi là khau bẻ.

Về sau người ta nghĩ cách trang trí cho khau bẻ đỡ trơ chọi nên mới làm vào những cút dài đơn giản giống như cái que đan chài gọi là cút chim.

Với ý thức không ngừng vươn lên tới thẩm mỹ, người Thái lại cải tiển làm cút ngắn giống hình quả bầu nước gọi là cút tảu.

Dần dần khau cút được nâng cao từng bước phức tạp hơn. Từ khau cút tảu nâng lên thành khau cút pụa nọi từ khau cút pụa nọi nâng lên thành khau cút pụa luông thêm họa tiết hoa sen lại thành khau cút lai bua.

Trong chế độ phong kiến có sự phân đỉnh các loại khau cút trong các tầng lớp xã hội. Nhà dân thường chỉ được dùng khau cút tảu, chim hay mụa nọi. Nhà của người giàu có chỉ được dùng khau cút pụa nọi hay pụa luông. Nhà từ tri châu trở lên mới dùng khau cút lai bua.
Theo yenbai.gov.vn/

Có thể bạn quan tâm

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Vĩnh Phúc hiện là một trong nhiều địa phương trên cả nước có mức sinh chênh lệch giữa các vùng, đối tượng ngày càng lớn. Trước tình hình đó, tỉnh đã nỗ lực triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình; từ đó đạt mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số.

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái) nô nức hội tụ tại các điểm trung tâm bản để tổ chức Lễ Cúng rừng hay còn gọi Tết rừng.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.