Chào mừng Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2024) và Ngày Quốc tế Lao động (1/5), tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam, đồng bào Lô Lô đen đến từ tỉnh Cao Bằng đã giới thiệu lễ cầu mưa đặc sắc thể hiện tín ngưỡng vạn vật hữu linh của dân tộc mình.
Lễ cầu mưa (lễ cúng thần rừng) tiếng Lô Lô gọi là Mề Pỉ. Đây là một trong những nghi lễ quan trọng gắn với phong tục, tập quán, lao động, sản xuất được người dân lưu giữ và bảo tồn từ đời này qua đời khác.
Lễ cầu mưa là ngày hội linh thiêng, ngày hội lớn của dân làng với rất nhiều nghi thức cấm kỵ nhưng mọi người đều phải tuân thủ.
Nghi lễ cầu mưa thường được tổ chức vào dịp tháng 3 âm lịch, không quy định là ngày đầu tháng hay cuối tháng mà phụ thuộc vào sự sắp xếp thời gian của thầy mo chính trong bản.
Nhưng điều đặc biệt theo quan niệm của đồng bào nơi đây, ngày được chọn diễn ra nghi lễ bắt buộc phải là ngày “con rồng” vì theo họ phải làm vào ngày này thì “thần rừng” mới cho mưa để phù hộ dân làng mùa màng tươi tốt.
Lễ vật dâng lên cho các loại ma và thần linh trong nghi lễ cầu mưa bao gồm: 1 con bò, 1 con chó, 1 con gà, và 1 mâm xôi. Những lễ vật này được tất cả các hộ gia đình người Lô Lô đen trong xóm cùng nhau đóng góp theo hương ước để mua sắm và chuẩn bị.
Nghi lễ được tổ chức và hành lễ theo các nghi thức bởi 1 thầy mo chính, 1 thầy phụ và một đội phục vụ nghi lễ cùng sự tham gia đông đủ của bà con người dân tộc Lô Lô trong xóm.
Sau khi thầy mo chính đã chọn được ngày để hành lễ, trưởng xóm sẽ cử những người trong bản chuẩn bị sẵn các lễ vật cho nghi lễ, các thanh niên sẽ đến khu rừng thiêng để quét dọn và chuẩn bị mọi vật dụng cần thiết cho việc thực hiện nghi lễ.
Từ xa xưa, với người Lô Lô đen ở tỉnh Cao Bằng, mỗi xóm làng đều có một khu rừng riêng của mình. Đây là khu vực rừng thiêng nơi sinh sống của các vị thần linh để bảo vệ và phù hộ cho làng bản. Vì vậy, theo quy định người dân trong xóm phải cùng nhau bảo vệ, giữ gìn vệ sinh và không ai được chặt phá cây trong rừng. Đặc biệt với những gia đình đang có người ở cữ thì tuyệt đối không được đi vào khu rừng này.
Khi đến ngày hành lễ, đội ngũ những người được cử sẽ đến cùng ăn sáng tại nhà thầy mo chính. Trước khi đến, làng đã chuẩn bị sẵn các con vật làm lễ gồm: bò, gà, chó, lợn, một mâm xôi, nằm cái chén, năm đôi đũa, một bát gạo và kèm một chút lễ cảm ơn thầy kẹp trong giấy đỏ được sắp sẵn trên mâm vuông bằng gỗ hoặc cây trúc.
Khi đến giờ ra cửa, từ nhà thầy mo đoàn sẽ di chuyển đến rừng thiêng để thực hiện nghi lễ theo trình tự: Con bò được dắt đi trước, tiếp đến là các đồ lễ cùng dân làng đi sau.
Khi đã đến khu rừng thiêng, lúc này mọi người sẽ cùng nhau sắp xếp đồ để làm lễ, mâm đồ lễ và các con vật được đặt theo trình tự từ phải qua trái: đầu tiên là mâm đồ cúng, tiếp đến là con bò, lợn, chó, và con gà được đặt ở phía ngoài cùng.
Sau đó 2 thầy mo sẽ thực hiện cúng 1 lần trước khi mổ những con vật làm lễ. Các thầy cúng bò, gà, lợn và chó lần lượt để dâng thần linh và các loại ma trong rừng. Một phần thịt của các con vật sẽ được được dân làng cùng nhau đem ra chế biến làm thực phẩm cho bữa ăn tại rừng.
Khi đã luộc chín phần thịt làm lễ, thịt sẽ được chặt nhỏ đặt ra các mâm xung quanh cùng với mâm thầy cúng, lúc này mỗi một hộ gia đình là người Lô Lô sẽ cử 1 thành viên để ăn trước cùng thầy (ăn cùng thần linh). Điều đặc biệt đến kiêng kị lúc này là khi ăn mọi người tuyệt đối không được nói chuyện mà phải ăn theo sự chỉ dẫn của thầy mo chính.
Khi thủ tục ăn cùng thần linh lúc này đã xong, thầy mo chính sẽ đứng dậy hô một câu thần chú và mọi người đồng thời đứng dậy, rời khỏi vị trí ngồi của mình đến các mâm cỗ đã được chuẩn bị sẵn cho bữa tiệc.
Các mâm cỗ được chuẩn bị theo số lượng mỗi gia đình 1 mâm, lúc này, ngoại trừ mâm của thầy mo và đội hát lễ phải ngồi riêng thì các thành viên khác trong xóm sẽ ăn uống giao lưu vui vẻ cùng với anh em trong xóm và những vị để khách được mời đến tham dự.
Sau khi dân làng đã vui vẻ ăn uống bên nhau, hát múa những làn điệu dân ca và những điệu mua trống đồng truyền thống của dân tộc mình, mọi người sẽ cùng nhau thu dọn vên sinh khu rừng và tạm biệt nhau trở lại cuộc sống thường ngày của mình với một niềm tin vào cuộc sống đầy khởi sắc và một năm mưa thuận gió hoà mùa màng tươi tốt.
Lệ Giang
