Tái tạo nguồn cá cơm - Giữ hồn nước mắm Phú Quốc

Với lịch sử 200 năm, nước mắm Phú Quốc (An Giang) đã trở thành sản phẩm nổi tiếng, niềm tự hào của người dân "đảo Ngọc" nói riêng và người dân Việt Nam trên khắp thế giới. Tuy nhiên, nghề truyền thống này đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cá cơm - nguyên liệu cốt lõi tạo nên "hồn cốt" hương vị đặc trưng của nước mắm Phú Quốc.

nuoc-mam-phu-quoc-05072025-01.jpg
Sản xuất nước mắm Phú Quốc.

Vang danh nước mắm

Ông Đặng Thành Tài, Chủ tịch Hội sản xuất nước mắm Phú Quốc cho hay, vùng biển tỉnh An Giang rộng hơn 63.200 km² nhưng ngư trường khai thác đánh bắt cá cơm để sản xuất chế biến nước mắm Phú Quốc chỉ có ở khu vực biển Thổ Châu, An Thới, Nam Du. Cá nguyên liệu này gồm các loại cá cơm than, cá cơm đỏ, cá cơm sọc tiêu và phấn chì với tỷ lệ cá cơm trong nguyên liệu chế biến nước mắm tối thiểu là 85%. Muối dùng để chế biến nước mắm Phú Quốc là muối biển sản xuất tại các vùng cung cấp muối thuộc Bà Rịa - Vũng Tàu, Phan Thiết hoặc muối có chất lượng tương đương.

Tiếp đến, thùng ủ chượp cá cơm làm bằng gỗ từ các loại cây như: hộ phát, trai, bời lời, vên vên, quỷnh, mè điếc, sao và không chịu sự phá hại của mối, mọt. Cá cơm ngay sau khi đánh bắt đưa lên tàu loại bỏ cá tạp khác, rửa sạch, trộn đều với muối theo tỷ lệ 2,5 - 3 cá:1 muối, bảo quản trong hầm tàu đưa về nhà thùng ủ chượp 12 - 15 tháng trong điều kiện tự nhiên môi trường. Quá trình pha đấu nước mắm không thêm bất kỳ chất phụ gia, chất bảo quản.
Với tính chất đặc trưng rất khác biệt về điều kiện thiên nhiên, môi trường, nguyên liệu cá cơm, quy trình sản xuất... so với sản phẩm cùng loại, tạo nên đặc sản nước mắm Phú Quốc không nơi nào sánh được.

Bà Hồ Kim Liên, Chủ tịch Hội nước mắm truyền thống Việt Nam nhấn mạnh: Điều quan trọng làm nên thương hiệu nước mắm Phú Quốc nổi tiếng, góp phần làm nên lịch sử danh tiếng của nước mắm truyền thống Việt Nam là quy trình sản xuất nước mắm theo phương pháp truyền thống. Đó là chỉ có cá cơm tươi đánh bắt ở vùng biển Phú Quốc trộn với muối biển ủ chượp trong thùng gỗ trong môi trường hoàn toàn tự nhiên cho ra những giọt nước mắm màu cánh gián óng ánh, hương thơm dịu và vị mặn ngọt hài hoà không nơi nào có được mang đậm nét văn hóa vùng miền, bản sắc dân tộc Việt Nam.

Với những giá trị đó, nước mắm Phú Quốc được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cấp văn bằng quốc gia bảo hộ chỉ dẫn địa lý vào năm 2001. Tiếp đó, ngày 8/10/2012, nước mắm Phú Quốc đã được Ủy ban châu Âu cấp văn bằng bảo hộ tên gọi xuất xứ địa lý, là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được bảo hộ trên thị trường các nước thuộc Liên minh châu Âu. Năm 2017, tỉnh Kiên Giang công nhận nghề và làng nghề chế biến nước mắm truyền thống Phú Quốc. Năm 2021, Bộ văn hóa thể thao và Du lịch đã đưa nghề làm nước mắm Phú Quốc vào danh mục văn hóa phi vật thể cấp quốc gia nghề truyền thống tri thức dân gian "Nước mắm Phú Quốc". Tất cả đã tạo ra điều kiện, mở ra cơ hội cho nước mắm Phú Quốc vươn ra thị trường trong nước và thế giới.

Khách du lịch tham quan khu sản xuất nước mắm tại Nhà thùng nước mắm Khải Hoàn trên đảo Phú Quốc.

Khách du lịch tham quan khu sản xuất nước mắm tại Nhà thùng nước mắm Khải Hoàn trên đảo Phú Quốc.

Nỗi lo nguyên liệu

Nghề lưới vây cá cơm của tỉnh tập trung chủ yếu ở Phú Quốc, sản lượng khai thác 20.000 - 22.000 tấn/năm (giảm gần 70% so với thời điểm năm 2005 - 2006), cung ứng nguyên liệu cho các nhà thùng chế biến nước mắm khoảng 70 - 80% sản lượng khai thác, còn lại làm nguyên liệu cho nhiều loại sản phẩm khác như cá cơm sấy khô, tẩm gia vị và sản xuất thức ăn cho nhiều đối tượng nuôi trồng thủy sản.

Ông Nguyễn Phước Đạt, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Quản lý chất lượng và Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang) cho biết, trước đây, tàu khai thác cá cơm chủ yếu theo phương pháp truyền thống (nghề lưới vây ngời), đánh bắt cá cơm trưởng thành và ngư trường khai thác chủ yếu quanh đặc khu Phú Quốc là đủ sản lượng để chế biến nước mắm cho Phú Quốc. Tuy nhiên, khoảng 10 năm trở lại đây, nguồn nguyên liệu cá cơm không đáp ứng đủ cho sản xuất nước mắm, đe dọa đến sự tồn tại của các nhà thùng nước mắm truyền thống, ảnh hưởng đến sinh kế của ngư dân và doanh nghiệp địa phương.

Theo đó, nhiều nhà thùng ở Phú Quốc thiếu nguyên liệu đã giải thể. Cụ thể như năm 2001, Phú Quốc có 68 nhà thùng sản xuất nước mắm; năm 2011 - 2012 tăng lên 100 nhà thùng, nhưng đến nay chỉ còn khoảng 58 nhà thùng hoạt động. Trong 2 năm 2011 - 2012, sản lượng nước mắm sản xuất tại Phú Quốc khoảng 25 - 30 triệu lít/năm (tính bình quân 30 độ đạm), tương đương với khoảng 40.000 tấn cá cơm nguyên liệu, nhưng hiện nay chỉ đạt 15 - 20 triệu lít/năm do sản lượng nguyên liệu chỉ đáp ứng 50 - 60% nhu cầu sản xuất.

Nguyên nhân nguồn lợi cá cơm nguyên liệu trên ngư trường suy giảm nghiêm trọng do khai thác quá mức, cạnh tranh ngư trường, khai thác quanh năm, nhất là sử dụng lưới kéo, ánh sáng công suất cao để tập trung cá đánh bắt, cá cơm bị khai thác tận diệt ngay cả khi chưa trưởng thành… Hệ lụy là suy giảm trữ lượng cá cơm, nhiều nhà thùng nước mắm truyền thống đóng cửa, môi trường sinh thái biển bị tổn hại, đe dọa nghiêm trọng nguồn lợi cá cơm trên ngư trường.

Nhằm đảm bảo nguyên liệu cho chế biến nước mắm Phú Quốc đang đặt ra yêu cầu cấp bách đối với tỉnh An Giang, tại hội thảo 10 năm quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý Phú Quốc cho sản phẩm nước mắm (2014 - 2024), các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp sản xuất nước mắm kiến nghị, đề xuất các giải pháp tái tạo và bảo vệ nguồn lợi cá cơm để phát triển bền vững nghề nước mắm Phú Quốc truyền thống trăm năm, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Niệm, Chủ tịch Hội Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo tỉnh An Giang đề xuất, quy hoạch và kiểm soát khai thác, cấm nghề lưới kéo khai thác ở tuyến bờ, cấm khai thác cá cơm trong mùa sinh sản; giảm cường lực khai thác, quy định kích thước mắt lưới và cường độ ánh sáng trong đánh bắt; khoanh vùng bảo tồn các bãi đẻ, bãi giống tự nhiên, phục hồi rạn san hô, cỏ biển, môi trường sống quan trọng của cá cơm…

Mặt khác, ngành chức năng hỗ trợ nhà thùng phối hợp với ngư dân trong khai thác bền vững nguồn lợi cá cơm; vận động nhà thùng chỉ thu mua cá cơm chính vụ, không mua cá non chế biến nước mắm. Tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng ngư dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn lợi cá cơm cùng với tuần tra, kiểm tra, kiểm soát xử lý nghiêm các hoạt động khai thác đánh bắt thủy sản mang tính hủy diệt, xâm hại nghiêm trọng nguồn lợi thủy sản tự nhiên trên biển.

Trước thực trạng đáng báo động này, các chuyên gia và nhà quản lý cho rằng cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để tái tạo và bảo vệ nguồn lợi cá cơm, đảm bảo nguyên liệu bền vững cho sản xuất nước mắm Phú Quốc. Việc tái tạo, bảo vệ nguồn lợi cá cơm không chỉ là yêu cầu cấp thiết để giữ gìn, phát triển thương hiệu nước mắm Phú Quốc trên bản đồ ẩm thực trong nước cũng như thế giới mà còn là trách nhiệm với môi trường biển.

Ông Nguyễn Phước Đạt, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Quản lý chất lượng và Phát triển nông thôn nêu, phát triển nghề khai thác, chế biến cá cơm có hiệu quả kinh tế cao phù hợp với định hướng phát triển kinh tế biển của tỉnh; khai thác và sử dụng hợp lý nguồn lợi cá cơm trên cơ sở khoa học và thực tiễn của địa phương; xây dựng, hoàn thiện căn cứ pháp lý áp dụng tại địa phương trong việc khai thác, sử dụng nguồn lợi cá cơm phù hợp với Luật Thủy sản 2017 và các quy định của pháp luật.

Cùng đó, nghiên cứu hoàn thiện căn cứ khoa học, thực tiễn trong việc quy hoạch lại nghề khai thác cá cơm trong tình hình mới hướng tới tiêu chuẩn MSC (Hội đồng quản lý biển. Xây dựng cộng đồng khai thác cá cơm có trách nhiệm hướng tới mục tiêu khai thác bền vững, có hiệu quả nguồn lợi cá cơm. Xây dựng thương hiệu nước mắm cá cơm đặc khu Phú Quốc (An Giang) trở thành sản phẩm du lịch chủ lực của tỉnh. Thành lập quỹ bảo tồn cá cơm do Hội sản xuất nước mắm Phú Quốc quản lý và điều hành, góp phần tái tạo và bảo vệ nguồn lợi cá cơm phát triển bền vững./.

Có thể bạn quan tâm

Nông dân Đồng Tháp tất bật thu hoạch lúa, đón mùa nước nổi

Nông dân Đồng Tháp tất bật thu hoạch lúa, đón mùa nước nổi

Hiện nay, nước từ thượng nguồn đang đổ về, tỉnh Đồng Tháp sắp bước vào mùa nước nổi. Nông dân ở phường Thường Lạc cũng như những địa phương khác thuộc khu vực đầu nguồn của tỉnh Đồng Tháp đang tất bật thu hoạch lúa vụ Hè thu để chuẩn bị đón mùa nước nổi.

Đồng Tháp xác định tăng trưởng dựa trên sự bổ trợ giữa ba khu vực kinh tế

Đồng Tháp xác định tăng trưởng dựa trên sự bổ trợ giữa ba khu vực kinh tế

Theo UBND tỉnh Đồng Tháp, thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành và địa phương tổ chức thực hiện thắng lợi mục tiêu tăng trưởng kinh tế GRDP 6 tháng cuối năm 2025 đạt trên 8,8% (hoàn thành kế hoạch năm trên 8%), dựa trên sự phát triển bổ trợ lẫn nhau và bền vững giữa ba khu vực kinh tế, gồm khu vực nông - lâm - thủy sản, khu vực công nghiệp - xây dựng và khu vực thương mại - dịch vụ.

Những mái ấm mới vùng biên cương - nền tảng phát triển nơi phên dậu của Tổ quốc

Những mái ấm mới vùng biên cương - nền tảng phát triển nơi phên dậu của Tổ quốc

Thực hiện phong trào “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” do Thủ tướng Chính phủ phát động, những ngày qua, các đơn vị thuộc Binh đoàn 15 đã phối hợp cùng lực lượng Bộ đội Biên phòng và chính quyền địa phương tích cực triển khai xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, hộ khó khăn tại khu vực biên giới tỉnh Gia Lai. Những mái nhà mới được hoàn thành giúp người dân có nơi ở kiên cố, góp phần giữ vững bình yên phên dậu Tổ quốc.

Người dân vùng sâu Nậm Kè mong có một cây cầu kiên cố

Người dân vùng sâu Nậm Kè mong có một cây cầu kiên cố

Mùa mưa đến, nước suối Nậm Chà dâng cao, chảy xiết. Dù biết nguy hiểm nhưng người dân bản Huổi Lích 1 (xã Nậm Kè, tỉnh Điện Biên) vẫn phải dùng những chiếc bè tre tự chế để qua suối hằng ngày. Không có cầu, không có đường kiên cố, mỗi chuyến vượt suối như một lần đánh cược mạng sống, nhất là với các em nhỏ.

Cần Thơ: Người dân mong mỏi sớm khắc phục cầu bị sụp lún

Cần Thơ: Người dân mong mỏi sớm khắc phục cầu bị sụp lún

Gần hai tháng qua, người dân tại Khu vực 1 và Khu vực 2, phường Tân An (trước đây là phường Hưng Lợi), thành phố Cần Thơ đang rất mong mỏi các cơ quan chức năng sớm khắc phục tình trạng sụp lún của cầu Bà Lễ để việc đi lại và giao thương hàng hóa được thuận tiện trở lại.

Khai thác lợi thế để phát triển công nghiệp và xây dựng

Khai thác lợi thế để phát triển công nghiệp và xây dựng

Trong bức tranh kinh tế vùng Trung du miền núi phía Bắc, khu vực công nghiệp và xây dựng của tỉnh Tuyên Quang đang ghi nhận những dấu hiệu khởi sắc, đóng góp quan trọng vào tốc độ tăng trưởng GRDP toàn vùng. Đặc biệt, sau khi hợp nhất, tỉnh Tuyên Quang tiếp tục phát huy những thế mạnh, phấn đấu tạo cú “bứt phá” về phát triển khu vực công nghiệp, xây dựng nói riêng và kinh tế - xã hội toàn tỉnh nói chung.

Chính quyền địa phương 2 cấp: Nhanh, gọn, tận tâm

Chính quyền địa phương 2 cấp: Nhanh, gọn, tận tâm

Sau gần 20 ngày chính thức vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, hai xã cù lao ở An Giang là Mỹ Hòa Hưng và Cù Lao Giêng ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực. Người dân đánh giá cao tinh thần phục vụ tận tâm, chuyên nghiệp, thủ tục hành chính nhanh chóng.

Nhà ở nằm trong hành lang an toàn giao thông cao tốc, người dân mong sớm được tái định cư

Nhà ở nằm trong hành lang an toàn giao thông cao tốc, người dân mong sớm được tái định cư

Thời gian qua tỉnh Quảng Ngãi đã quyết liệt trong thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng tái định cư cho hàng nghìn hộ dân bị ảnh hưởng bởi cao tốc Quảng Ngãi - Hoài Nhơn. Tuy nhiên, vẫn còn một số hộ dân có nhà, đất ở nằm sát hoặc trong hành lang bảo vệ an toàn cao tốc không thuộc diện được bố trí tái định cư đang gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt, đời sống. Các hộ dân mong muốn được bố trí tái định cư đến nơi an toàn.

Thanh Hóa lên phương án bảo vệ đê điều mùa mưa bão

Thanh Hóa lên phương án bảo vệ đê điều mùa mưa bão

Là địa phương có 1.008 km đê lớn nhỏ, Thanh Hóa được xếp vào những địa phương có chiều dài đê lớn nhất cả nước. Năm nay, Thanh Hóa còn 42 vị trí đê và kè, cống trên đê được xác định là trọng điểm xung yếu về đê điều cần được bảo vệ.

Cà Mau ứng phó với diễn biến sạt lở, sụt lún đất ven sông, ven biển

Cà Mau ứng phó với diễn biến sạt lở, sụt lún đất ven sông, ven biển

Trước tình trạng sạt lở, sụt lún đất ven sông, ven biển diễn biến phức tạp và có nguy cơ gia tăng trên địa bàn tỉnh, ngày 16/7, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau đã có Công văn chỉ đạo hoả tốc số 0691/UBND-NNXD yêu cầu các cấp, ngành, địa phương chủ động ứng phó với diễn biến sạt lở, sụt lún đất ven sông, ven biển trên địa bàn tỉnh.

Đắk Lắk: Phấn đấu tỷ lệ hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số giảm hơn 4%

Đắk Lắk: Phấn đấu tỷ lệ hộ nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số giảm hơn 4%

Ngày 16/7, HĐND tỉnh Đắk Lắk khóa X, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp chuyên đề lần thứ nhất để thảo luận, xem xét, quyết định nhiều nội dung quan trọng nhằm kịp thời giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; hoàn thiện cơ chế, chính sách; góp phần tháo gỡ khó khăn trong quá trình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Từ mái ấm đến niềm tin trong hành trình sẻ chia

Từ mái ấm đến niềm tin trong hành trình sẻ chia

Sau khi hợp nhất hai tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang, một trong những mục tiêu quan trọng được cả hệ thống chính trị tỉnh Tuyên Quang tập trung thực hiện là việc gấp rút hoàn thành Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát; qua đó, góp phần xoa dịu, sẻ chia những khó khăn với những hộ gia đình nghèo, người có công, thân nhân liệt sỹ... dựng xây một “hạ tầng an sinh” bền vững, lấy niềm tin làm điểm tựa.

Gần 2,3 tỷ đồng khắc phục sạt lở tuyến sông Ba Rày

Gần 2,3 tỷ đồng khắc phục sạt lở tuyến sông Ba Rày

Chủ tịch UBND xã Hiệp Đức (tỉnh Đồng Tháp) Phạm Công Trang cho biết, được sự hỗ trợ từ ngân sách, địa phương đang đầu tư gần 2,3 tỷ đồng xử lý khắc phục 4 điểm sạt lở nghiêm trọng bờ sông Ba Rày chảy qua địa bàn, giúp khôi phục giao thương, đi lại, khắc phục và giảm nhẹ thiên tai, bảo vệ an toàn về sản xuất và đời sống người dân.

Dịch tả lợn châu Phi xuất hiện ở 35 xã của Cao Bằng

Dịch tả lợn châu Phi xuất hiện ở 35 xã của Cao Bằng

Tính đến thời điểm hiện tại, tỉnh Cao Bằng đã ghi nhận 42 ổ dịch, làm gần 6.000 con lợn bị tiêu hủy với tổng khối lượng lên đến hơn 261 tấn tại 1.142 hộ chăn nuôi. Dịch vẫn hiện diện tại 35 xã chưa qua thời gian cách ly 21 ngày, khiến nguy cơ lan rộng tiếp tục gia tăng.

Quảng Ngãi sớm khắc phục sạt lở do mưa lũ trên Tỉnh lộ 624B

Quảng Ngãi sớm khắc phục sạt lở do mưa lũ trên Tỉnh lộ 624B

Tỉnh lộ 624B là tuyến giao thông trọng điểm kết nối Quốc lộ 1 với các xã phía Tây tỉnh Quảng Ngãi. Tuyến đường có lưu lượng phương tiện vận tải và người dân đi lại khá lớn. Tuy nhiên, đợt mưa lũ tháng 11/2024 đã xuất hiện điểm sạt lở nghiêm trọng tại Km14+500 (đoạn qua xã Đình Cương) đe dọa đến an toàn của người và phương tiện tham gia giao thông.

Hiệu quả thiết thực từ chương trình 'Đồng hành cùng phụ nữ biên cương'

Hiệu quả thiết thực từ chương trình 'Đồng hành cùng phụ nữ biên cương'

Ngày 15/7, tại xã A Dơi và xã Lìa, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh, Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Trị, Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Hồ Chí Minh và Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Thành phố phối hợp tổ chức Hội nghị tổng kết chương trình “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương” giai đoạn 2021 - 2025.

Tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ tại Ngã ba Cò Nòi

Tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ tại Ngã ba Cò Nòi

Nhân kỷ niệm 75 năm Ngày truyền thống lực lượng thanh niên xung phong Việt Nam (15/7/1950 - 15/7/2025), ngày 15/7, Tỉnh đoàn Sơn La tổ chức Chương trình dâng hương, dâng hoa tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ thanh niên xung phong và những người Việt Nam yêu nước đã hy sinh tại Ngã ba Cò Nòi và trong Chiến dịch Điện Biên Phủ tại Khu di tích lịch sử Ngã ba Cò Nòi, xã Mai Sơn.