Về khố, tùy theo vùng tộc người Jrai ở Gia Lai mà đàn ông mặc khố khác nhau, chất liệu vải trang trí hoa văn khác nhau, ví như đi làm họ mặc khố ngắn bằng vải mộc hoặc nhuộm chàm không trang trí hoa văn, nhưng trong các dịp: tiếp khách, nhà có lễ, làng có hội, đi thăm bạn làng khác, đi chơi xa... thì họ lại chọn kiểu khố vạt dài có tua chỉ màu đen và đỏ, trên mặt khố trang trí hoa văn theo rìa dọc khố, đầu khố có đính thêm hạt cườm. Về áo của nam có hai loại, áo có tay và áo không tay.
Áo không tay của nam/nữ có nhiều điểm giống nhau, trên áo có đường hoa văn từ bả vai chạy dọc xuống hai bên sườn. May loại này đơn giản, vì với khổ vải hình chữ nhật, gập đôi lại, khoét cổ ở giữa đường gấp, khâu 2 mép sườn lại, để lại một đoạn dưới xẻ tà là xong chiếc áo. Áo dài tay, cách may cũng giống áo không tay nhưng được nối thêm hai ống tay áo; trên các đường bả vai, nách, cửa tay có trang trí các đường viền màu sặc sỡ. Nếu là áo dài tay do các thủ lĩnh (Pơ tao) mặc thì trước ngực có trang trí thêm mảnh vải đỏ hay chỉ đỏ (gọi là ao brung blak).
Về mền choàng, mùa lạnh đàn ông Jrai dùng thêm tấm mền choàng người hay bắt chéo trước ngực kiểu chiến binh với hai loại màu chính đen và trắng có chiều ngang chừng 2 mét, chiều dài hơn một chút, được trang trí các đường hoa văn ở đường mép vải, hai đường trang trí ở giữa mền. Ngoài những tấm mền cá nhân, theo lời người già thì ngày trước, người Jrai dệt những tấm mền lớn có thể choàng cho đông người, trang trí nhiều nét hoa văn đẹp, dùng trong lễ hội cộng đồng.
Trang phục nữ Jrai khá sắc sảo độc đáo vì nghề trồng bông, lanh, gai dệt vải của người Jrai phát triển sớm hơn các tộc người khác tại địa phương. màu nền và trang trí trên trang phục chị em chế biến từ nguồn nguyên liệu tự nhiên như vỏ cây tơ nung để lấy màu đỏ, lá cây chàm, vỏ cây băl, than củi, bẹ chuối... để tạo màu chàm, đen. Đây là nghề riêng của chị em nên họ thỏa sức sáng tạo và làm đẹp cho phái mình. Về váy, chị em Jrai thường ngày mặc váy chàm, hầu như không trang trí.
Trong các lễ hội thì mặc váy đẹp hơn váy thường ngày vì có trang trí các hoa văn (váy hoa abenpnga). Vẻ đẹp đặc trưng của váy Jrai không phải là những dải hoa văn trang trí nơi hai đầu và chân váy, giữa thân váy mà là tấm vải đáp (bănh) có nhiều hoa văn ở vị trí phần mông của váy. Về áo thì có áo ngắn tay, dài tay, không tay theo thời tiết, dịp sinh hoạt cộng đồng; áo đều may kiểu chui đầu, cổ khoét cao, nút mở ở đường bờ vai, hoa văn trang trí chủ yếu ở phần chân gấu áo, hai cánh tay, ngang ngực, hai vai và nách. Các hoa văn sử dụng đều rực rỡ sắc đỏ. Kèm trang phục là trang sức bằng vòng tay, vòng cổ, vòng chân bằng đồng, bạc, hạt cườm, dây vải. Về khăn, nam sử dụng loại khăn chít đầu màu chàm, khăn quấn quanh đầu dắt mối vào trong hoặc để xõa sau gáy; phụ nữ ít khi chít khăn, tóc búi gọn gàng sau gáy, trong các lễ hội họ thắt một dải băng dệt hoa văn tinh tế, đầu hai dải tua rua, thắt trên trán vòng cột sau gáy.
Có thể nói rằng, trang phục của người Jrai khá đơn giản với các kiểu choàng, quấn và áo chui đầu. Đây là loại hình trang phục vừa đặc trưng cho các dân tộc Đông Nam Á vừa tiêu biểu cho một giai đoạn phát triển sớm của y phục các dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên.
 |
| Ảnh: Cao Nguyên |
Áo không tay của nam/nữ có nhiều điểm giống nhau, trên áo có đường hoa văn từ bả vai chạy dọc xuống hai bên sườn. May loại này đơn giản, vì với khổ vải hình chữ nhật, gập đôi lại, khoét cổ ở giữa đường gấp, khâu 2 mép sườn lại, để lại một đoạn dưới xẻ tà là xong chiếc áo. Áo dài tay, cách may cũng giống áo không tay nhưng được nối thêm hai ống tay áo; trên các đường bả vai, nách, cửa tay có trang trí các đường viền màu sặc sỡ. Nếu là áo dài tay do các thủ lĩnh (Pơ tao) mặc thì trước ngực có trang trí thêm mảnh vải đỏ hay chỉ đỏ (gọi là ao brung blak).
Về mền choàng, mùa lạnh đàn ông Jrai dùng thêm tấm mền choàng người hay bắt chéo trước ngực kiểu chiến binh với hai loại màu chính đen và trắng có chiều ngang chừng 2 mét, chiều dài hơn một chút, được trang trí các đường hoa văn ở đường mép vải, hai đường trang trí ở giữa mền. Ngoài những tấm mền cá nhân, theo lời người già thì ngày trước, người Jrai dệt những tấm mền lớn có thể choàng cho đông người, trang trí nhiều nét hoa văn đẹp, dùng trong lễ hội cộng đồng.
Trang phục nữ Jrai khá sắc sảo độc đáo vì nghề trồng bông, lanh, gai dệt vải của người Jrai phát triển sớm hơn các tộc người khác tại địa phương. màu nền và trang trí trên trang phục chị em chế biến từ nguồn nguyên liệu tự nhiên như vỏ cây tơ nung để lấy màu đỏ, lá cây chàm, vỏ cây băl, than củi, bẹ chuối... để tạo màu chàm, đen. Đây là nghề riêng của chị em nên họ thỏa sức sáng tạo và làm đẹp cho phái mình. Về váy, chị em Jrai thường ngày mặc váy chàm, hầu như không trang trí.
Trong các lễ hội thì mặc váy đẹp hơn váy thường ngày vì có trang trí các hoa văn (váy hoa abenpnga). Vẻ đẹp đặc trưng của váy Jrai không phải là những dải hoa văn trang trí nơi hai đầu và chân váy, giữa thân váy mà là tấm vải đáp (bănh) có nhiều hoa văn ở vị trí phần mông của váy. Về áo thì có áo ngắn tay, dài tay, không tay theo thời tiết, dịp sinh hoạt cộng đồng; áo đều may kiểu chui đầu, cổ khoét cao, nút mở ở đường bờ vai, hoa văn trang trí chủ yếu ở phần chân gấu áo, hai cánh tay, ngang ngực, hai vai và nách. Các hoa văn sử dụng đều rực rỡ sắc đỏ. Kèm trang phục là trang sức bằng vòng tay, vòng cổ, vòng chân bằng đồng, bạc, hạt cườm, dây vải. Về khăn, nam sử dụng loại khăn chít đầu màu chàm, khăn quấn quanh đầu dắt mối vào trong hoặc để xõa sau gáy; phụ nữ ít khi chít khăn, tóc búi gọn gàng sau gáy, trong các lễ hội họ thắt một dải băng dệt hoa văn tinh tế, đầu hai dải tua rua, thắt trên trán vòng cột sau gáy.
Có thể nói rằng, trang phục của người Jrai khá đơn giản với các kiểu choàng, quấn và áo chui đầu. Đây là loại hình trang phục vừa đặc trưng cho các dân tộc Đông Nam Á vừa tiêu biểu cho một giai đoạn phát triển sớm của y phục các dân tộc thiểu số vùng Tây Nguyên.
Báo Điện tử Gia Lai
