Lượn Nàng ới - tiếng hát giao duyên trữ tình ngọt ngào

Lượn Nàng ới - tiếng hát giao duyên trữ tình ngọt ngào
Nam, nữ dân tộc Tày hát giao duyên.
Nam, nữ dân tộc Tày hát giao duyên.
Qua khảo sát, nghiên cứu, các nhà nghiên cứu cho rằng, lượn Nàng ới là của ngành Nùng Inh, phổ biến hơn cả là ở các huyện: Hà Quảng, Hòa An, Trà Lĩnh, Thông Nông (Cao Bằng). Lượn Nàng ới dùng để hát giao duyên giữa các nam thanh, nữ tú, lời ca bộc bạch, tâm sự tình cảm lắng sâu dành cho nhau, sự nhớ thương, khắc khoải chờ mong người yêu đến nao lòng.

Mỗi lần hát giao duyên với nhau là một lần khắc họa bước tiến của tình yêu càng sâu nặng hơn, dần dà đi tới hôn nhân, đó là kết quả tốt đẹp của làn điệu Nàng ới trong hát giao duyên.

Bên cạnh đó, lượn Nàng ới còn thể hiện rõ vai trò, khả năng phản ánh, chuyển tải một mảng lớn của đời sống xã hội về các lĩnh vực: Lao động sản xuất, mối quan hệ nhân văn giữa con người và con người, con người với tự nhiên, coi trọng luân thường đạo lý, yêu quê hương, đất nước, ngợi ca Đảng, Bác Hồ và cuộc sống mới...

Âm nhạc da diết, thiết tha, trữ tình, giai điệu ngân nga, trải dài man mác, do đó, tiếng gọi Nàng ới là tiếng lòng thân thương vút lên, bay bổng làm người hát muốn hát mãi không thôi và người nghe muốn nghe mãi. Lượn Nàng ới vì thế không chỉ dừng ở nội tộc Nùng mà đi đâu cũng thấy các dân tộc, nhất là người Tày say sưa hát. Khi hát lượn Nàng ới, người ta hay dùng các hư từ: lời, ới, a no, ý ới phụ thêm để hát nối câu cho dễ và ứng tác, biến tấu nhanh.

Một cuộc lượn Nàng ới đầy đủ thường có ba phần: Mở đầu; hát đối đáp giao duyên; kết thúc giã bạn. Khi có khách đến làng bản vào chiều tối nghỉ tại đây, bên chủ nhà chủ động mời khách hát. Mở đầu cuộc lượn là Lịn páo (Lượn báo), gồm những câu hát mang tính thông báo cho đối phương biết và xin phép Thổ công cùng gia chủ cho con cháu được hát giao duyên.

Tiếp theo là Lịn nai (Lượn mời), hát đối đáp nhau: Hai ta được gặp mặt mấy khi/Chớ có quay mặt đi không hát/Mời phượng hoàng hát với chim ri. Sau khi được đối phương đồng ý, cuộc lượn có đoạn tâm tình tìm hiểu, thăm dò nhau qua các chương đoạn: Sin thầu (Hát mở đầu), Lịn bản (Lượn bản), Lịn lỏ (Lượn con đường), Lịn hinh (Lượn tiếng), Pây pằng (Đi bên nhau), Pác quai, pác pèng (miệng khôn, miệng quý). 

Phần thứ hai, hát đối đáp giao duyên là nội dung chủ yếu, bao gồm: Lịn xình (Lượn tình), Lịn đíp (Lượn yêu), Lịn sừn (Lượn nhà), Lịn lẩu (Lượn cưới), Lịn bjoóc (Lượn hoa), Lịn háng (Lượn chợ), Lịn hai (Lượn trăng), Lịn Sam Péc - Eng Tài (Lượn Sơn Bá - Anh Đài), Lịn cáy khăn (Lượn gà gáy).

Tình yêu đôi lứa cháy bỏng thể hiện qua những câu lượn Nàng ới: Thân em như hoa phón ngát hương/Ong bướm bay đến vờn sớm tối/Em đẹp đẽ như đóa phặc phiền/Thơm và sáng cả mường rừng núi. Trước mắt của chàng trai, người con gái hiện lên như một thiên thần của rừng núi, đẹp và sáng khắp bản mường. Tình yêu của họ mãnh liệt, da diết: Yêu sấp với ngọn mía/Yêu ngửa cùng ngọn tranh/Yêu nồng nàn lời ngọt... Họ đặt niềm tin về nhau trong tình yêu: Lời của anh thực lòng/Có thể tạc vách đá/Đá có khi còn vỡ, còn mòn/Anh yêu em không gì lay nổi... 

Phần thứ ba, kết thúc cuộc lượn Nàng ới là Lịn pjảc (Lượn giã bạn), là nội dung trữ tình, đôi bên không mong trời sáng, ước sao gà đừng gáy để được hát bên nhau tâm tình: Pìn săng chắm pác cáy bấu khăn/Pìn săng chắm tha vằn bấu khửn/Cáy khăn lẻ sloong rà mẻn pjảc... (Tạm dịch: Làm sao yểm mỏ gà đừng gáy/Làm sao yểm mặt trời không lên/Gà gáy thì hai ta phải chia tay...). Song, trước quy luật thời gian, đôi bên đành chấp nhận chia tay đến rơi nước mắt: Pjảc hai nhằng thăn nả bươn pày/Noọng pjảc pẩy noọng pây lắt lí/Bửng lăng pẩy sầu sị thản thưng... (Tạm dịch: Rời trăng còn thấy trăng hằng tháng/Em xa anh biền biệt cách xa/Anh ở lại sầu thương nghiệt ngã...). Nếu có điều kiện, bên gái vẫn còn việc tại làng trai, khi chưa thấy mãn nguyện cuộc lượn, họ vẫn có thể mời nhau lượn đêm thứ hai, thậm chí là đêm thứ ba.

Lượn Nàng ới là làn điệu dân ca danh tiếng, là món ăn tinh thần vô giá của người Nùng và trong cộng đồng. Làn điệu này còn được các nhạc sỹ sáng tác âm nhạc sưu tầm, nghiên cứu nâng cao thành những ca khúc rất hay. Lượn Nàng ới thực sự trở thành vốn quý của các dân tộc, có ý nghĩa bồi dưỡng thêm giá trị tinh thần, góp phần làm lành mạnh hóa đời sống xã hội. Thể loại dân ca này rất cần được bảo tồn và phát huy. 
Theo baocaobang.vn

Có thể bạn quan tâm

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Nhiều hoạt động đặc sắc tại Ngày hội văn hóa - Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì

Ngày 6/11/2025, tại Trung tâm xã biên giới Thu Lũm (Lai Châu) diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc tại Ngày hội văn hóa – Tết cổ truyền dân tộc Hà Nhì năm 2026 như: Trình diễn cách thức làm bánh dầy truyền thống, trích đoạn Nghi lễ cúng tổ tiên – chúc Tết ông bà, cha mẹ trong ngày đầu năm mới, nghề thủ công truyền thống, tạo hình trang phục, lễ hội ẩm thực, trình diễn kỹ thuật chế tác nhạc cụ truyền thống...