Những "bí mật" của người Mã Liềng

Những "bí mật" của người Mã Liềng
Căn "Buồng thiêng" và những điều cấm kị

Sau một hồi dẫn chúng tôi dạo quanh bản, bên ấm nước nấu bằng lá rừng còn bốc hơi nóng hổi, thơm phức đãi khách dịp đầu năm phải "ưu ái" lắm, già làng Cao Văn Ngụ ở bản Kè, xã Lâm Hoá, huyện Tuyên Hoá (Quảng Bình) mới vén tấm rèm lên để chúng tôi quan sát bên trong gian "Buồng thiêng" của gia đình. Nhưng già Ngụ vẫn ra một điều kiện: "Các chú chỉ được chụp ảnh và quan sát chứ không được bước vào"...

"Buồng thiêng", nơi đặt “Chà bài” để thờ cúng báu vật "Ma nộ" của người Mã Liềng.
"Buồng thiêng", nơi đặt “Chà bài” để thờ cúng báu vật "Ma nộ"
của người Mã Liềng.

Trong những ngôi nhà sàn của người Mã Liềng khi được dựng lên được tuân thủ những điều kiêng kỵ rất chặt chẽ. Không gian sử dụng nhà sàn cũng được quy định "ngầm" một cách rõ ràng giữa các thành viên trong gia đình, rất khó lòng vượt qua tục lệ đó. Trong từng ngôi nhà sàn luôn có một căn "Buồng thiêng", thường được bố trí ở phía bên trái của cửa chính, ngay cạnh một bếp lửa hầu như không bao giờ tắt.

Trước đây, bếp lửa thường được bố trí ở lối cửa chính, ngày nay được đưa ra phía cửa bếp. Buồng được thưng kín bằng những loại gỗ tốt và chỉ dành một lối vào duy nhất, được che bởi một tấm rèm để ngăn những ánh mắt của người lạ nhìn vào bên trong.

Phía trong “buồng thiêng” luôn có một bàn thờ (còn gọi là “Chà bài”). Trên “Chà bài” đặt một bát hương và "Ma nộ" (người Mã Liềng gọi nộ, người miền xuôi gọi là nỏ, cung tên). Trước mặt của gian "Buồng thiêng" luôn có một cửa sổ (còn gọi là “Ma cửa sổ” - PV), nằm sát cạnh cửa chính ra vào.

Theo quan niệm của người Mã Liềng thì cửa sổ này chính là lối ra, vào của các “Ma thần linh” và “Ma tổ tiên”. Tất cả mọi người không ai được phép ngồi tựa lưng, gác chân lên cửa sổ. Người lạ khi đến chơi cấm tuyệt đối không được bước chân vào nhà từ cửa sổ này. Căn buồng thiêng cũng là một biểu hiện hết sức gia trưởng của người đàn ông Mã Liềng bởi nhiều điều kiêng kỵ. Và đó cũng nhằm mục đích để tôn thờ "Ma nộ" một cách trang nghiêm, linh thiêng...

Ông Cao Văn Dụng, trưởng bản Kè tiết lộ về phong tục của đồng bào mình: "Buồng thiêng" của người Mã Liềng là nơi chỉ có người đàn ông trụ cột trong gia đình và người con trai cả mới được phép bước chân vào. Đối với phụ nữ và người lạ thì tuyệt đối không được bước vào, kể cả con rể trong gia đình.

Ngay cả vợ và con gái trong nhà cũng thi thoảng mới được phép bước vào "Buồng thiêng" khi thực sự có việc cần thiết. Lúc vợ mang thai, người chồng sẽ làm một căn chại (chòi) đẻ gần nhà sàn phục vụ việc sinh nở. Người Mã Liềng quan niệm rằng, nếu người phụ nữ sinh trong nhà chính và gần “Buồng thiêng” sẽ làm ô uế đến “Ma thần linh”, “Ma tổ tiên”, khi ấy những tai hoạ sẽ giáng xuống mọi người trong gia đình. Khi sinh, người đàn bà mang nhiều vía xấu.

Do đó, khi được sinh ra, ngay lập tức đứa trẻ sẽ được tắm rửa sạch sẽ để đuổi vía xấu ra khỏi cơ thể. Trước khi đưa đứa trẻ vào nhà chính, người Mã Liềng sẽ tổ chức một lễ cúng ở "Buồng thiêng" để báo cho “Ma thần linh” và “Ma tổ tiên” về sự hiện diện của thành viên mới...

Già làng Hồ Viên, bản Cà Xen, xã Thanh Hoá, huyện Tuyên Hoá cho biết, trước khi dựng nhà, người Mã Liềng sẽ phải mời Pạ gơ (thầy cúng) đến để thực hiện việc xin “Ma đất”. Làm nhà xong, họ phải mời Pạ gơ làm thêm một lễ cúng nữa thì mới được vào ở. Khi người vợ về nhà chồng sau lễ cưới, họ phải đi vào bằng lối cửa phụ. Lúc có người thân lìa đời, người chết sẽ được mang ra đặt ở cửa chính. Nhưng khi đem chôn thì người chết sẽ được mang ra khỏi nhà bằng lối cửa sổ ma. Nếu cửa sổ quá nhỏ thì buộc phải phá luôn cả vách nhà...

Giải mã bí ẩn của báu vật "Ma nộ"

Trước đây, khi còn gắn chặt với lối sống du canh du cư, những người đàn ông Mã Liềng luôn đeo "Ma nộ" bên mình và xem đây là thứ báu vật linh thiêng nhất. "Ma nộ" đối với người Mã Liềng còn được xem như là một chiếc bùa hộ mệnh, là biểu hiện của sức mạnh, phương tiện phục vụ đắc lực cho việc mưu sinh, bảo vệ bản thân, cộng đồng, làng bản...

Già làng Cao Văn Ngụ trải lòng tâm sự, từ khi Nhà nước cấm việc săn bắt động vật rừng trái phép, chiếc "Ma nộ" rất hiếm khi được bà con đem ra sử dụng vào việc mưu sinh, hầu như chỉ được đặt cố định ở vị trí “Chà bài” trong "Buồng thiêng" để thờ cúng.

Cho đến nay, bất cứ người đàn ông Mã Liềng nào khi đến tuổi trưởng thành cũng phải tự tay mình làm ra một báu vật "Ma nộ" và giữ nó đến cuối đời. Khi nào dựng nhà mới hoặc chuyển đến nơi ở khác thì phải mời Pạ gơ đến thực hiện các nghi lễ cúng rồi mới được phép đặt "Ma nộ" lên “Chà bài” trong "Buồng thiêng".
 
Một ngôi nhà mới của người Mã Liềng đang được xây dựng.
Một ngôi nhà mới của người Mã Liềng  đang được xây dựng.

Để làm được một "Ma nộ", trước tiên người đàn ông phải vào rừng tìm cho được một cây gỗ tốt, thường thì dân bản chọn cây gỗ táu. Tiếp đó, dây của "Ma nộ" chủ yếu sẽ được lấy từ sợi của cây si chẻ ra rồi phơi khô, sau đó bện chặt lại. Còn với mũi tên thì được làm bằng đông la cún (người miền xuôi thường gọi đây là cây tro hoặc cây cọ rừng).

Khi vít Nộ, phần gỗ sẽ cong lại còn phần dây hầu như không cong, nhưng tạo ra một lực rất mạnh để đẩy mũi tên bay xa. Người Mã Liềng quan niệm, trong đời sống tâm linh, thế giới vũ trụ tồn tại rất nhiều "Ma" (thần linh) như: ma trời, ma núi, ma đá, ma đất, ma rừng, ma suối, ma tổ tiên, ma bếp... "Ma nộ" của người Mã Liềng chính là nơi để các "Ma" nhập vào, kể cả Ma tổ tiên, nên phải được đặt ở vị trí "Buồng thiêng" rất trang nghiêm...
Theo baoquangbinh.vn

Có thể bạn quan tâm

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái) nô nức hội tụ tại các điểm trung tâm bản để tổ chức Lễ Cúng rừng hay còn gọi Tết rừng.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hội làng mừng Gươl mới của đồng bào Cơ-tu thôn Aró. Ảnh: Khánh Nguyên

Người Cơ-tu vui hội mừng Gươl mới

Với đồng bào Cơ-tu ở thôn Aró, xã Lăng, huyện Tây Giang (Quảng Nam), Gươl là không gian sinh hoạt chung, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh. Để chào mừng công trình trọng đại này, đồng bào Cơ-tu thường tổ chức lễ mừng Gươl mới, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng.