Về làng Chăm dự lễ Ka Tê

Về làng Chăm dự lễ Ka Tê
Chứng tích của Palei Thuer
Anh Bá Văn Nở, một trí thức Chăm là kỹ sư canh nông của chế độ cũ, vui vẻ dẫn chúng tôi đi hết làng Hậu Sanh (xã Phước Hữu, Ninh Phước, Ninh Thuận). Khi về hướng Nam 4km gặp một ngôi miếu nằm dưới gốc cây đa cỡ 6 người ôm, anh cho biết: Trước kia, nơi đây là làng Chăm mang tên Khải Định. Năm 1920, vua Khải Định vi hành vào xứ Panduranga (Phan Rang, Phan Thiết) vận động bà con từ Cà Ná đến Đầm Nại về sống gần tháp để hương khói tiền nhân. Chúng tôi đứng nhìn làng Chăm cổ, bây giờ là vùng sơn điền, chỉ còn chứng tích cây đa cổ thụ và huyền thoại cặp rắn lớn bằng bình thủy. Kỹ sư Nở còn cho biết thêm: “Ngôi làng này do một chức sắc tên là Pô Sák trực tiếp kêu gọi bà con về đây, nên hàng năm vẫn có người mang lễ vật đến cúng để nhớ về một thời cha ông mình đã sống”.
Buổi chiều trước ngày Ka Tê, bốn năm anh em trải chiếu ngồi trước sân uống trà nói chuyện lễ hội. Chiều ở Palei Chăm Hậu Sanh thật mát mẻ, gió từ biển Đông thổi vào làm lung lay những cành me đầu hè. Nhà anh Nở trồng hai cây me cạnh hiên nhà, mới có 17 giờ hơn mà đã có 8 con gà dáo dác bay lên cây vật vờ tìm chỗ ngủ đã cho thấy ở đây còn giữ được hình ảnh một vùng quê yên bình.
Làng Hậu Sanh ngày xưa gọi Palei Thuer được thành lập vào năm thứ hai Vua Thiệu Trị chấp chính (1841-1847). Thuật ngữ “Thuer” có nghĩa là vườn. Vì tại nơi đây trước kia là vùng cây trái, còn Hậu Sanh là tên gọi sau này. Theo ông Hán Ngọc Vĩnh Zích trưởng thôn cho biết: “Từ năm 2000 đến nay, đời sống bà con chuyển biến rõ rệt, nhiều hộ gia đình có máy cày, máy gặt lúa, và một số hộ chăn nuôi dê, cừu, bò, heo theo hình thức trang trại. Tại Hậu Sanh hiện nay hệ thống nước máy cung cấp cho cả thôn và tháp điện thoại cao vút đã nói lên tiêu chí của thôn văn hóa”. 
Các thiếu nữ Chăm trước tháp Pôrômê
Các thiếu nữ Chăm trước tháp Pôrômê
Dòng người ở Cổ tháp Pôrômê
Buổi tối ở làng Chăm vào trước ngày lễ hội khá ồn ào, dọc theo những con đường thôn xóm đông vui nhộn nhịp. Ngoài sân làng, đèn cao áp sáng trưng phục vụ cho đêm văn nghệ, các cháu thanh niên nam nữ múa quạt uyển chuyển theo tiếng kèn Saranai và tiếng trống Paranưng rộn ràng. Đối với Palei Chăm mùa lễ Ka Tê được gọi là ngày tết. Đây là ngày tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong mưa thuận gió hòa, cuộc sống no đủ. Vào những ngày này, các gia đình cửa nhà luôn mở rộng để nhận lộc đầu năm, tiếp đón bạn bè. 
Tranh thủ trước ngày mở cửa đền, tôi đến gặp ông Hán Ngọc Vĩnh Zích, trưởng thôn Hậu Sanh kiêm trưởng ban tế lễ địa phương. Khi được hỏi về cổ tháp mang tên Vua Pôrômê, ông Zích cho biết: “Tục truyền rằng, Ngài Jakathot con trai của bà Mư Oa, do bà ăn lá cây liêm mà mang thai. Sau này được 2 con rồng dưới bóng cây liêm tiếp sức nên Jakathot rất tài giỏi và đức độ được vua Mưhtaha gả công chúa Bia Thanh Chanh và phong làm phò mã của vương triều. Cuối năm 1626, vua Mưhtaha băng hà, vì con trai còn quá nhỏ nên phò mã Jakathot được triều thần chọn làm người kế vị. Lúc lên làm vua lấy tên là Pôrômê, ngài mất năm 1651 trị vì 24 năm. Trong những năm chấp chính, Ngài đã hướng dẫn dân chúng khai hoang ruộng đất, dẫn thủy nhập điền như đập Ma Rên, Cà Tiêu còn đến hôm nay. Về văn hóa, Ngài đã xây dựng khối đoàn kết với các nước láng giềng. Để tưởng nhớ công ơn, người Chăm đã xây tháp và tạc tượng Ngài vào thế kỷ thứ 17 tại ngọn đồi phía Tây Nam thôn Hậu Sanh để thờ cúng hàng năm.
Lúc 7 giờ sáng ngày 1 tháng 7 Chăm lịch nhằm ngày 23 tháng 10 dương lịch, bà con từ các Palei Chăm đã đội lễ vật tập trung về đền tháp trong trang phục truyền thống. Tại tháp lúc này có khoảng 200 người, trong đó, ban tế lễ là các chức sắc đạo Bàlamôn gồm: Thầy Cả sư làm chủ lễ, thầy kéo đàn Kanhi, hay còn gọi là thầy Cò Ke, Bà Bóng và ông Từ. Lễ vật cúng gồm: 1 con dê, 3 con gà, 5 mâm cơm cúng có thịt dê, 1 mâm cơm với muối mè, 3 bánh gạo và hoa quả.
Vào lúc 7giờ 30 khi các cấp chính quyền đến tặng quà, phần lễ mới bắt đầu. Ông Hán Ngọc Vĩnh Zích đọc diễn văn kể về công đức của vua Pôrômê và thành tựu kinh tế, văn hóa của các palei Chăm xung quanh trong năm. Sau đó, Cả Sư điều khiển phần mở cửa tháp, vị Cả Sư đọc thơ bằng tiếng Chăm với chất giọng đều đều: “Chúng con lấy nước từ sông lớn/ Chúng con đội về tháp tắm thần/ Thần là thần của trời đất/ Chúng con lấy những tấm khăn đẹp nhất/ Lau mồ hôi trên mình, tay chân của thần,...”. Rồi ông cầm lọ nước thần tạt lên tượng Siva trên vòm cửa chính. Tiếp đến là lễ tắm tượng và mặc y phục, Bà bóng bày lễ vật, thầy Kanhi kéo 30 bài hát, để mời 30 vị thần. Sau khi kết thúc vũ điệu của quý bà có tuổi, lúc ấy, bên ngoài mới bắt đầu phần hội. Những điệu trống Ginăng, kèn Saranai cùng loạt vang lên. Trong âm thanh dìu dặt của trống kèn đã đưa những người dự lễ lên đỉnh cao của sự thăng hoa, hòa vào điệu múa của các thiếu nữ Chăm. Lễ hội Ka Tê chính là giây phút thiêng liêng của người trần thế đánh thức các tháp Chăm cổ kính yên ngủ dưới lớp bụi thời gian bừng dậy, góp phần làm phong phú cho nền văn hóa đa sắc màu của cộng đồng dân tộc Việt Nam. 
Đến 10 giờ sáng, có khoảng 2.000 người tham dự. Xung quanh cổ tháp có khoảng 200 gia đình mang lễ vật bày ra gồm: gà luộc, xôi, rượu, hoa, quả. Tôi hỏi vài người được họ cho biết: “Trong năm, mình cúng vái thần linh điều gì thì bây giờ mang lễ vật đi tạ. Tạ xong mình mang lộc về hay ăn luôn. Có ai xin thì mình biếu, nếu không ai xin thì mang về!”. Lễ hội Ka Tê tại cổ tháp kéo dài đến 1 giờ chiều, sau đó tại các gia đình mới tổ chức cúng gia tộc và ăn uống, đi thăm và chúc tụng nhau.
Trong lễ hội Ka Tê, số lượng người Việt đến hành hương cúng bái gấp nhiều lần so với người Chăm bản địa. Đó là điều hạnh phúc trong cộng đồng người Việt chúng ta.
Báo Lâm Đồng

Có thể bạn quan tâm

Lễ hội Diều sáo nghệ thuật thu hút đông đảo người dân

Lễ hội Diều sáo nghệ thuật thu hút đông đảo người dân

Lễ hội Diều sáo nghệ thuật Bù Đăng năm 2025 và Chương trình ẩm thực đồng quê đã diễn ra ngày 14/12, tại xã Bù Đăng, tỉnh Đồng Nai. Lễ hội thu hút 20 đội diều sáo nghệ thuật đến từ các câu lạc bộ ở Đồng Nai, Lâm Đồng, TP Hồ Chí Minh, Đăk Lăk, Hải Phòng, Hưng Yên, Tây Ninh… tham gia với hơn 140 diều. Tại Lễ hội các đội tham gia dự thi ở 3 hạng mục: Thi diều vượt câu liêm, Thi diều đẹp, sáo đẹp, Thi diều to, sáo to.

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.