Nghề làm giấy của người Mông ở Sơn La

Nghề làm giấy của người Mông ở Sơn La
Giấy rất quan trọng trong cuộc sống tâm linh của đồng bào, họ quan niệm nếu lễ tết, cúng cầu mùa không có giấy cúng do tự mình làm ra thì tổ tiên sẽ không nhận. Mỗi gia đình người Mông có 1 góc thờ, chỉ dán 1 tờ giấy lên vách giá phía sau đối diện với cửa chính đánh dấu góc thờ nhưng rất đỗi linh thiêng. Trong tất cả các lễ cúng đều phải cắt giấy thành những hình nhân, hoa lá, cỏ cây mong cho gia đình chủ khỏe mạnh, làm ăn thuận lợi. Khi mùa xuân về, tết đến con người được nghỉ ngơi sau 1 năm làm lụng vất vả, cúng cơm mới, trong những ngày này không chỉ con người mà tất cả các vật dụng trong gia đình đều được nghỉ ngơi. Trừ công cụ sản xuất, nồi xoong, bếp lò cho tới nhà cửa, chuồng lợn, gà, nhà kho.... đều được dán 1 mẩu giấy do họ tự làm ra cũng là để thông báo với tổ tiên là đã kết thúc 1 năm cũ, chuẩn bị cho 1 năm mới và là kết quả của 1 năm làm việc.

Giấy thường được làm vào thời gian nông nhàn đặc biệt là vào dịp Tết đồng bào làm giấy để ăn Tết, làm giấy cúng mừng năm mới. Người ta thường làm giấy vào mùa khô ráo, trời nắng mới phơi được giấy, giấy mới trắng và đẹp. Nghề làm giấy chủ yếu do người phụ nữ đảm nhiệm, không yêu cầu kỹ thuật cao lắm. Người Mông thường sử dụng các loại chất liệu làm giấy như: Cây dướng, tre non, rơm... là những loại chất liệu có rất nhiều ở nơi họ cư trú.
 
Người Mông ở Sơn La
Người Mông ở Sơn La

Dụng cụ làm giấy rất đơn giản, do đồng bào tự chế ra để dùng trong gia đình. Dụng cụ cơ bản nhất là 1 cái khuôn để tráng giấy, khuôn được làm bằng vải căng trên 1 cái khung bằng tre hoặc gỗ, mặt khuôn bằng vải bông, có độ thoáng, kích cỡ tùy thuộc vào ý định của gia chủ, thường là 60 x 1,2m. Ngoài ra còn có 1 nồi nấu chất liệu giấy, 1 cục kê và thanh gỗ để đập giấy, 1 chậu đựng nước pha bột giấy.

Quy trình làm các loại giấy có khác nhau 1 chút. Giấy dướng được làm từ vỏ loại cây dướng, cây dướng chặt về tước lấy vỏ cho vào nồi nấu (có thể dùng vỏ tươi hoặc khô)  phải nấu thật nhừ khoảng 7 - 8h là được, vớt ra để nguội, dùng cục kê và thanh gỗ đập kỹ cho vỏ dướng tơi ra như bông ruốc. Trong quá trình nấu thỉnh thoảng đảo lên cho 1 ít tro bếp vào có tác dụng làm cho vỏ dướng nhanh nhừ và chất tẩy tạo cho giấy trắng, mịn.

Đập càng kỹ thì giấy càng mịn, đập xong cho vào 1 ống tre hoặc chậu, đổ nước vào quấy kỹ cho tờ dướng tan ra. Khuôn tráng giấy được đặt xuống 1 vũng nước, xâm xấp mặt khuôn, đổ chậu tờ dướng lên mặt khuôn, dùng tay khua nhẹ cho tờ dướng dàn đều mặt khuôn. Dùng 1 thanh tre đập khẽ trên mặt nước để cho tờ dướng lắng xuống mặt khuôn, cứ làm như vậy khoảng 15 phút là được. Lấy 2 tay đỡ 1 đầu khuôn nâng nhẹ lên khỏi mặt nước sao cho tờ dướng không bị xô, khi toàn bộ mặt khuôn đã được nâng lên khỏi mặt nước thì nhấc ra sân phơi, để khuôn nghiêng 45o cho mau ráo nước. Thời gian phơi giấy khoảng 2h là được. Theo kinh nghiệm của đồng bào, chừng nào tấm vải khuôn khô là giấy khô, dùng 2 tay lách nhẹ 2 góc trên đầu khuôn, đưa giấy ra khỏi khuôn vải. Giấy phơi xong được gấp cất đi, dùng dần.

Loại giấy thứ 2 làm bằng tre, chọn loại tre non chưa có lá (chặt vào khoảng tháng 12 Dương lịch là vừa), mỏng, đưa về chặt ngắn ra theo kích cỡ của nồi nấu, trẻ thành thanh mỏng như que đóm rồi cho vào nồi ninh nhừ lên, phải đun từ 2 - 4 ngày mới được. Vừa đun vừa cho thêm tro bếp vào cho tre nhanh nhừ, thỉnh thoảng lại đưa ra ngoài đập, vừa đập vừa rũ vào chậu nước để các tờ tre tan ra, phần nào tan trước thì tráng giấy trước, cho tới tận khi cả nồi tre nhừ thành bột phải đập rất nhiều lần. Khuôn tráng giấy được kê lên cao để cho thoáng, thoát nước nhanh, bột tre được quấy kỹ, cho nhiều nước cho thật loãng, dùng 1 cái muôi múc nước bột tưới lên mặt khuôn, tưới xong 1 lượt nếu chưa đều phải lấy 1 chiếc thìa nhỏ tưới vào những chỗ chưa có. Trong quá trình tưới, nước chảy hết, trên mặt khuôn đọng lại lớp bột và tơ tre, tráng xong đem giấy ra phơi như giấy dướng.
 
Một trong những công đoạn làm giấy của người Mông ở Sơn La.
Một trong những công đoạn làm giấy của người Mông ở Sơn La.

Loại giấy thứ 3 làm bằng rơm: rơm phải chọn lấy từ các cụm lúa đã dùng hái gặt về để trên gác bếp, khi nào làm giấy thì mang xuống chặt lấy cuộng rơm để làm, rơm làm giấy phải  không được lẫn lá. Qui trình làm giấy rơm cũng giống giấy tre nhưng thời gian đun ít hơn, chỉ khoảng 2 ngày.

Giấy thành phần của 3 loại chất liệu có những đặc điểm khác nhau: giấy rơm có màu vàng nhạt dày, có độ xốp cao, dai, mịn; Giấy tre có màu trắng ngà, trên mặt nổi rõ những sợi tơ tre, bóng, mỏng, dai; Giấy dướng có màu trắng ngà, thô, dai, dày. Dân tộc Mông ở Sơn La không có chữ viết riêng, giấy sản xuất ra không phải để viết mà chủ yếu làm giấy cúng nên không cần có độ mịn, trắng cao.

Thời gian nấu một nồi bột giấy phải kéo dài trong một buổi. Khi bột giấy nhừ là đến công đoạn tráng giấy. Người Mông đặt chiếc khung vải xuống hố nước sao cho nước lấp xấp mặt vải trên khung, dùng muôi múc bột giấy dàn đều trên mặt vải, cầm hai đầu khung lắc nhẹ, nước sẽ làm cho bột giấy dàn đều trên mặt khung. Khi bột giấy đã dàn đều thì nhấc nhẹ khung lên khỏi mặt nước, dựng khung nghiêng để phơi giấy cho khô. Khi giấy khô thì gỡ mép giấy trước, sau đó lột cả tờ giấy lên. Giấy làm bằng rơm có độ mịn cao nhất, màu vàng tươi đẹp mắt. Giấy tre thô, gai, có màu trắng ngà. Giấy dướng thô, dày, có màu trắng đục. Giấy dó mịn, dai, mỏng, có màu trắng ngà.

Ngày nay, không phải gia đình người Mông nào cũng làm giấy nhưng trong tất cả các bản đều vẫn duy trì nghề này vì sản phẩm giấy đã đi vào tâm linh của họ, là sự gắn kết giữa người sống với tổ tiên và nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn.
Theo thegioidisan.vn

Có thể bạn quan tâm

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Đồng bào dân tộc S’tiêng với kho tàng văn hóa phong phú đang đứng trước thách thức trong việc gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ mai sau. Trước thực trạng này, tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo (xã Bom Bo, tỉnh Đồng Nai), chính quyền địa phương đang nỗ lực thắp lại ngọn lửa truyền thống, đánh thức tình yêu và ý thức bảo tồn văn hóa trong mỗi người trẻ.

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Trải qua hàng trăm năm người Ơ Đu tại bản Văng Môn (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) đã bảo lưu, gìn giữ và trao truyền được nhiều tập tục, nghi thức văn hóa, tín ngưỡng, nét sinh hoạt mang giá trị bản sắc văn hóa rất độc đáo, riêng có. Trong đó, nghi thức cột chỉ cổ tay và lễ đặt tên đều nằm trong Lễ đón tiếng sấm đầu năm, vốn là những nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng độc đáo trong hệ thống lễ tục vòng đời của người Ơ Đu; thể hiện văn hóa ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên, hướng về cội nguồn, tri ân các vị tiền bối đã có công khai phá, bảo vệ bản mường, tạ ơn trời đất.

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Ngày 14/7, tại xã Khổng Lào, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu và UBND xã Khổng Lào tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025 cho tỉnh Lai Châu.

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Với đồng bào Mông ở vùng cao Lào Cai, cây khèn là nhạc cụ truyền thống quan trọng và độc đáo không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Nghệ thuật chế tác khèn đã trở thành nghề truyền thống quan trọng được người Mông nơi rẻo cao gìn giữ và quảng bá sản phẩm tới du khách trong, ngoài nước.

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Tại Bạc Liêu, đồng bào dân tộc Khmer có trên 78.000 người, chiếm 7,6% dân số. Đồng bào nơi đây có đời sống tinh thần phong phú với những ngôi chùa Khmer kiến trúc lộng lẫy, các loại hình nghệ thuật truyền thống và nhiều lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Vĩnh Phúc hiện là một trong nhiều địa phương trên cả nước có mức sinh chênh lệch giữa các vùng, đối tượng ngày càng lớn. Trước tình hình đó, tỉnh đã nỗ lực triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình; từ đó đạt mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số.

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.