Ông Phùng Quang Du tâm huyết với việc giữ gìn và truyền dạy chữ nôm Dao

Ông Phùng Quang Du lưu giữ hàng trăm loại sách, tư liệu quý bằng chữ Dao có tuổi đời hàng chục, hàng trăm năm. Ảnh: Hoa Mai - TTXVN
Ông Phùng Quang Du lưu giữ hàng trăm loại sách, tư liệu quý bằng chữ Dao có tuổi đời hàng chục, hàng trăm năm. Ảnh: Hoa Mai - TTXVN
Thanh Hóa là tỉnh có 7 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó người Dao là một trong 3 dân tộc có chữ viết. Trên thực tế, đồng bào Dao ở Thanh Hóa đang ngày càng ít biết về chữ viết của dân tộc mình.

Ông Phùng Quang Du tâm huyết với việc giữ gìn và truyền dạy chữ nôm Dao ảnh 1Thầy Phùng Quang Du hướng dẫn học viên đọc chữ nôm Dao. Ảnh: Hoa Mai - TTXVN
Trăn trở trước việc bà con dân tộc DaoThanh Hóa biết chữ Nôm Dao còn rất ít, ông Phùng Quang Du, một người có uy tín ở bản người Dao Hạ Sơn (nay là khu phố Hạ Sơn, thị trấn Ngọc Lặc, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa) đã dày công nghiên cứu và truyền dạy lại chữ Nôm Dao cho thế hệ trẻ.

Trăn trở gìn giữ chữ Nôm Dao 
Ông Phùng Quang Du sinh ra trong một gia đình có truyền thống với ông nội và bố đẻ là người dạy chữ Nôm Dao cho bà con, đồng thời cũng là những người am hiểu về văn hóa bản địa. Năm lên 8 tuổi, ông đã được bố truyền dạy cho chữ Nôm Dao. Sau đó, ông tiếp tục tự học thêm để nắm vững kiến thức và học hỏi thêm từ những người đi trước.
 
Ông Phùng Quang Du tâm huyết với việc giữ gìn và truyền dạy chữ nôm Dao ảnh 2Một lớp học chữ nôm Dao tại Nhà văn hóa làng Hạ Sơn (thị trấn Ngọc Lặc, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa). Ảnh: Hoa Mai - TTXVN
Lớn lên, ông Phùng Quang Du đã trải qua nhiều vị trí công tác như: Chủ nhiệm Hợp tác xã, cán bộ địa chính xã, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã, Bí thư Chi bộ thôn Hạ Sơn (xã Ngọc Khê, huyện Ngọc Lặc...). Dù trên cương vị công tác nào, ông Du luôn dành rất nhiều thời gian và công sức để thu thập những tư liệu về các lễ hội cổ truyền, các tác phẩm văn học cổ, các bản chữ cổ, những phong tục, tập quán, lễ nghi của dân tộc Dao đã và đang dần mai một theo thời gian. Hiện ông Phùng Quang Du đang lưu giữ hàng trăm loại sách, tư liệu quý bằng chữ Dao có tuổi đời hàng chục, hàng trăm năm, trong đó có khá nhiều sách cổ từ thời ông nội của ông để lại. Tủ sách của ông có nhiều tư liệu lịch sử rất quý được viết bằng chữ Dao như: "Hiền văn", "Nghìn tự văn", "Vạn niên", "Đại sư ca" (dùng trong Tết nhảy của người Dao), "Lục hạt" (Xem ngày tháng của người Dao cổ)...

Theo ông Phùng Quang Du, người Dao có tiếng nói và chữ viết riêng, là điều mà nhiều dân tộc thiểu số khác ở Việt Nam không có. Vì thế, ông luôn trăn trở và mong mỏi người dân tộc Dao đều phải biết nói tiếng Dao, biết đọc, biết viết chữ Dao, để hiểu được nguồn gốc của dân tộc mình. Khi Nhà nước và tỉnh Thanh Hóa có chủ trương bảo tồn tiếng nói, chữ viết của đồng bào các dân tộc thiểu số, năm 2013, dưới sự giúp đỡ của Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa, Hội Dân tộc học và Nhân học Thanh Hóa, tại bản người Dao Hạ Sơn (thôn Hạ Sơn, xã Ngọc Khê, huyện Ngọc Lặc), ông Phùng Quang Du đã cùng một số người biết chữ Nôm Dao ở Thanh Hóa họp bàn về việc bảo tồn tiếng nói và chữ viết của người Dao. 

Trong cuộc họp, mọi người đã thống nhất phân công những người có hiểu biết nhiều về chữ Nôm Dao sưu tầm, biên soạn thành một bộ sách chữ Nôm Dao. Sau đó, Ban Dân tộc tỉnh Thanh Hóa, Hội Dân tộc học và Nhân học Thanh Hóa phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa tổ chức hội nghị với các sở, ban, ngành liên quan để đóng góp hoàn thiện bộ chữ và chương trình dạy chữ Nôm Dao ở Thanh Hóa. Đến tháng 3/2015, UBND tỉnh Thanh Hóa chính thức phê chuẩn bộ chữ Nôm Dao ở Thanh Hóa. Đây là bộ chữ Nôm Dao đầu tiên của cả nước được phê chuẩn. Bộ chữ đã được đưa vào giảng dạy trong cộng đồng người Dao tại các huyện Ngọc Lặc, Cẩm Thủy, Mường Lát... từ năm 2016 đến nay.

Năm 2016, ông Phùng Quang Du được tham dự lớp học nâng cao trình độ chữ Nôm Dao do Hội Dân tộc học và Nhân học tỉnh Thanh Hóa phối hợp với Trường Đại học Hồng Đức tổ chức, để tạo tiền đề cho việc thực hiện đề án dạy tiếng Nôm Dao trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Sau khóa học này, ông Phùng Quang Du cùng 43 nghệ nhân dân tộc Dao khác được cấp chứng chỉ dạy chữ Nôm Dao.

Ông Phùng Quang Du cho biết, bộ chữ Nôm Dao Thanh Hóa hiện có 9 quyển với khoảng 1.400 chữ, bộ sách giới thiệu những nét khái quát nhất về chữ Nôm Dao, đồng thời hướng dẫn cách viết, cách đọc bộ chữ Nôm Dao. Đây là những cuốn sách giáo dục con người về đạo đức, nhân nghĩa, cách đối nhân xử thế, cách làm ăn cũng như cách ứng xử giữa các thành viên trong gia đình, giúp bà con dân tộc Dao cùng đoàn kết, gắn bó, học hỏi, giúp đỡ lẫn nhau trong công việc và cuộc sống...

“Các lớp học chữ Nôm Dao chủ yếu tổ chức vào ban đêm nhưng bà con rất đồng tình ủng hộ. Ai cũng phấn khởi, tự tin rằng mình sẽ học được chữ viết, tiếng nói của dân tộc. Đây là động lực để chúng tôi sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa trong việc truyền dạy chữ nôm Dao cho người Dao và những người có nhu cầu học chữ nôm Dao", ông Phùng Quang Du chia sẻ.

Học chữ Dao để giữ văn hóa dân tộc  
Hiện nay, dù đã ngoài 70 tuổi, ông Phùng Quang Du vẫn tham gia giảng dạy chữ Nôm Dao cho bà con dân tộc mình. Ông còn phối hợp với Trường Đại học Hồng Đức, Hội Dân tộc học và Nhân học tỉnh Thanh Hóa dạy chữ Nôm Dao cho cán bộ, chiến sỹ các lực lượng vũ trang công tác ở các huyện, các xã miền núi, vùng cao biên giới. Trong thời gian 3 tháng, ông Du cùng các giảng viên và nghệ nhân người dân tộc Dao trực tiếp giảng dạy, giúp các học viên có thể đọc thông, viết thạo Bộ chữ Nôm Dao Thanh Hóa. 
 
Ông Phùng Quang Du tâm huyết với việc giữ gìn và truyền dạy chữ nôm Dao ảnh 3Ông Phùng Quang Du lưu giữ hàng trăm loại sách, tư liệu quý bằng chữ Dao có tuổi đời hàng chục, hàng trăm năm. Ảnh: Hoa Mai - TTXVN
Anh Triệu Văn Hùng, ở khu phố Hạ Sơn, thị trấn Ngọc Lặc cho biết: "Tôi là người Dao, nhưng chưa biết viết, đọc chữ Dao. Tôi theo học với mong muốn mình hiểu thêm về nguồn gốc dân tộc, học hỏi cách thực hiện các lễ nghi để sau này có thể tự phục vụ công việc của gia đình, đồng thời góp phần giữ gìn văn hóa dân tộc Dao. Nhờ sự truyền dạy của các thầy, đến nay, tôi đã có thể đọc và viết được chữ Nôm Dao."

Bà Triệu Thị Ngọc, bản người Dao Hạ Sơn (thị trấn Ngọc Lặc) cho biết: "Thầy Phùng Quang Du dạy chữ và kêu gọi mọi người đi học để hiểu hơn về chữ viết truyền thống của dân tộc mình, bà con trong bản ai cũng phấn khởi. Ban ngày đi làm rất mệt, tối về lại đi học chữ, rất vất vả nhưng ai cũng cố gắng. Trước đây,  tôi chỉ biết nói chứ không biết đọc, biết viết tiếng Dao. Nay tôi đã được học chữ Dao để sau này biết chữ về dạy lại cho con, cho cháu".

Ông Trần Văn Thịnh, Chủ tịch Hội Dân tộc học và Nhân học tỉnh Thanh Hóa khẳng định: "Ông Phùng Quang Du vừa là thầy giáo dạy chữ Nôm Dao, vừa là Chi hội trưởng Chi hội Dân tộc và Nhân học huyện Ngọc Lặc (thuộc Hội Dân tộc học và Nhân học Thanh Hóa). Ông Du là người có uy tín trong cộng đồng người Dao Ngọc Lặc và có đóng góp rất quan trọng trong việc bảo tồn phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của người Dao. Việc tổ chức lớp học chữ Nôm Dao ở Thanh Hóa thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước, của tỉnh đối với đồng bào dân tộc Dao. Từ những lớp học này, chúng tôi mong muốn những tri thức, bản sắc giá trị văn hóa của cha ông sẽ được tiếp thu, lưu giữ, bảo tồn và ngày càng phát triển mạnh mẽ".

Được biết, trong năm 2020, Chi hội Dân tộc và Nhân học huyện Ngọc Lặc đang tiếp tục triển khai kế hoạch biên soạn tập Từ điển tiếng Dao, sưu tầm biên soạn bộ tài liệu dạy tiếng Dao, mở lớp học dạy tiếng Dao cho cán bộ, công chức cấp xã trở lên và những người có nhu cầu học chữ Nôm Dao.

Hy vọng với những nỗ lực không ngừng nghỉ đó, chữ Nôm Dao sẽ hồi sinh ngày càng mạnh mẽ trong cộng đồng người Dao tỉnh Thanh Hóa.
Hoa Mai
(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày hội văn hoá Mông tại Hà Nội

Ngày 13/12/2025, tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) diễn ra Ngày hội văn hoá Mông 2025. Sự kiện do doanh nghiệp Xã hội CRAFT LINK tổ chức quy tụ 8 nhóm Mông đến từ Cao Bằng, Lào Cai, Tuyên Quang, Điện Biên, Phú Thọ, Nghệ An với những trưng bày đặc sắc về trang phục, hoa văn và nghề thủ công truyền thống, nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa, nghề thủ công truyền thống và đời sống tinh thần phong phú của cộng đồng người Mông trên cả nước.

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Dệt văn hóa Thái trên những khung cửi Pù Luông

Nằm trong vùng lõi của Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa) đang trở thành điểm đến hấp dẫn khách du lịch quốc tế bởi những câu chuyện văn hóa qua từng khung cửi. Ở đó, bên nếp nhà sàn, những người phụ nữ dân tộc Thái mỗi ngày cần mẫn đưa thoi, dệt nên những nét hoa văn đặc trưng của núi rừng Pù Luông.

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Đồng bào Si La tưng bừng đón Lễ hội mừng cơm mới

Ngày 12/12, UBND xã Mường Nhé (tỉnh Điện Biên) tổ chức Lễ công bố quyết định và đón nhận Giấy chứng nhận Di sản văn hóa Phi vật thể quốc gia “Lễ mừng cơm mới của người Si La” và tổ chức Lễ hội mừng cơm mới năm 2025 tại bản Nậm Sin.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”.

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực Miền núi phía Bắc lần thứ 24

Ngày 12/12, UBND tỉnh Cao Bằng phối hợp với Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức Lễ Tổng kết, trao giải và khai mạc triển lãm Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền núi phía Bắc lần thứ 24 với chủ đề “Vẻ đẹp đất nước - con người miền núi phía Bắc”

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Liên hoan câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh Lâm Đồng

Tối 11/12, tại nhà truyền thống tổ dân phố N’Jriêng (phường Đông Gia Nghĩa), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lâm Đồng tổ chức khai mạc Liên hoan các câu lạc bộ cồng chiêng tỉnh lần thứ nhất, năm 2025 với chủ đề “Sắc màu hội tụ và lan tỏa”.

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Người giữ nhịp dân ca Bru - Vân Kiều giữa đại ngàn Trường Sơn

Cứ mỗi buổi chiều đến, trong căn Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng ở khóm 6, xã Lao Bảo, tỉnh Quảng Trị lại vang lên những âm thanh mộc mạc mà quen thuộc. Đó là tiếng đàn, tiếng hát của lớp học dân ca Bru - Vân Kiều. Giữa không gian ấy, hình ảnh ông Hồ Văn Mang, chỉnh từng câu hát, từng âm, từng vần, bắt từng nhịp đàn, vẫn cần mẫn truyền dạy cho thanh thiếu niên trong bản đã trở nên quen thuộc với bao thế hệ học trò.

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Nét văn hóa dân tộc Chứt mở hướng du lịch vùng biên

Dân tộc Chứt ở tỉnh Quảng Trị hiện có 2.054 hộ với 8.227 nhân khẩu, sinh sống tập trung chủ yếu tại các xã Kim Phú, Kim Điền, Tuyên Lâm, Dân Hóa và Thượng Trạch. Tỉnh Quảng Trị đang nỗ lực bảo tồn các nét văn hóa dân tộc Chứt thông qua việc xây dựng các Câu lạc bộ văn hóa dân gian, mở ra hướng phát triển du lịch văn hóa vùng biên.

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Rộn ràng chợ phiên vùng cao Keo Lôm

Trong tiết trời se lạnh của buổi sớm mai nơi vùng cao Na Son (Điện Biên), chợ phiên Keo Lôm bừng lên sức sống khi đồng bào các dân tộc mang nông sản, sản vật rừng xuống chợ trao đổi, mua bán. Phiên chợ được họp vào ngày thứ 7 hàng tuần, không chỉ là nơi giao thương quen thuộc của người dân địa phương mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn để du khách khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc trưng của vùng cao Điện Biên.

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữ tiếng chiêng linh thiêng giữa đại ngàn Trường Sơn

Giữa đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, ở phía Tây tỉnh Quảng Trị, nơi những ngọn núi trùng điệp xanh mướt nối tiếp nhau trập trùng, có những bản làng bình yên của người Pa Cô, Vân Kiều sinh sống bao đời nay. Ở nơi đây, tiếng hát, tiếng đàn, điệu khèn vẫn ngân vang mỗi buổi sớm, chiều. Giữa nhịp sống hiện đại, vẫn có những con người thầm lặng, bền bỉ cống hiến cả cuộc đời để bảo tồn tiếng hát, điệu múa, tiếng cồng chiêng và linh hồn của núi rừng quê hương. Đó chính là cội nguồn, bản sắc độc đáo riêng của dân tộc không thể nào bị lãng quên.

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

“Dáng giày nét Giáy”: Khi người trẻ tham gia bảo tồn nghề làm giày truyền thống của người Giáy

Trước nguy cơ mai một của một trong những di sản văn hóa độc đáo, dự án “Dáng giày nét Giáy” do InterArts Agency thực hiện đã mang đến một hướng tiếp cận mới mẻ thông qua chuỗi hoạt động trải nghiệm thực tế. Nổi bật trong số đó là workshop làm giày thủ công, nơi kết nối các nghệ nhân bản địa với thế hệ trẻ, biến di sản thành chất liệu sáng tạo đầy sức sống trong bối cảnh hiện đại.

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Gần 400 nghệ nhân, diễn viên thi tài ở các tiết mục Then cổ

Tối 26/11 tại Trung tâm Văn hoá - Triển lãm tỉnh, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức khai mạc Liên hoan hát Then, đàn Tính tỉnh Bắc Ninh lần thứ nhất năm 2025 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy nghệ thuật hát Then, đàn Tính các dân tộc Tày, Nùng trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn hiện nay”.

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor

Nhân Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11), Bảo tàng Đà Nẵng tổ chức “Ngày hội Di sản văn hóa Đà Nẵng năm 2025” với chủ đề “Đa dạng sắc màu văn hóa vùng cao Đà Nẵng”, nhằm giới thiệu, tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Cor đang sinh sống tại khu vực miền núi phía Tây thành phố.

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Tái hiện đời sống và tín ngưỡng các dân tộc thiểu số qua hàng trăm hình ảnh, hiện vật

Ngày 21/11, tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh số 1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức khai mạc trưng bày chuyên đề “Kỷ niệm Ngày Di sản Văn hóa Việt Nam 23/11 và kết quả khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa di sản văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu tỉnh Bắc Ninh”. Sự kiện thu hút sự tham dự của đông đảo đại biểu các sở, ngành, địa phương cùng nhiều nghệ nhân, cán bộ văn hóa, đại diện cộng đồng các dân tộc thiểu số.

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Đặc sắc không gian văn hóa nhà dài Ê Đê

Ngày 17/11, tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, Bảo tàng tỉnh tổ chức khai mạc không gian trưng bày, trải nghiệm nhà dài truyền thống và tái hiện “Lễ lên nhà mới” của người Ê Đê. Đây là một trong những nét đặc sặc trong đời sống văn hóa của dân tộc Ê Đê trên cao nguyên Đắk Lắk.

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Triển lãm ảnh 'Sắc màu các dân tộc Việt Nam'

Chiều 15/11, tại Công viên bờ biển Nha Trang (cạnh Tháp Trầm Hương – Quảng trường 2/4), phường Nha Trang, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa khai mạc trưng bày triển lãm 250 bức ảnh với chủ đề “Sắc màu các dân tộc Việt Nam”. Đây là hoạt động góp phần gìn giữ, tôn vinh, lan tỏa và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc, quý báu của các dân tộc Việt Nam.

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Gìn giữ sợi dây văn hóa kết nối quá khứ với hiện tại

Múa dân gian của đồng bào các dân tộc thiểu số Tây Nguyên không chỉ là loại hình nghệ thuật mà còn là biểu tượng văn hóa gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần, tín ngưỡng và phong tục của cộng đồng. Tại tỉnh Đắk Lắk, thời gian qua, ngành Văn hóa đã nỗ lực gìn giữ và lan tỏa những điệu múa, nhịp xoang của các dân tộc để tiếp tục “giữ hồn” múa dân gian Tây Nguyên.

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Di sản văn hóa Dao trên sân khấu: Từ nghệ thuật đến du lịch bền vững

Với mục tiêu gìn giữ, trao truyền và quảng bá những giá trị văn hóa của người Dao, thông qua nghệ thuật trình diễn kết hợp công nghệ hiện đại như ánh sáng, sắp đặt sân khấu, 3D mapping, nhưng vẫn tôn trọng nguyên bản văn hóa…, vở diễn thực cảnh “Thiêng”, diễn ra tại Sân Quần (Sa Pa, Lào Cai), đã trở thành sự kiện đặc biệt, không chỉ bởi quy mô và công nghệ trình diễn hiện đại, mà bởi thông điệp sâu sắc về văn hóa, niềm tin và bản sắc dân tộc.