Đặc sắc hát quan lang trong đám cưới người Tày ở Cao Bằng

Đặc sắc hát quan lang trong đám cưới người Tày ở Cao Bằng
Trong đoàn rước dâu của nhà trai sang nhà gái, dẫn đầu là quan lang. Quan lang - đại diện nhà trai trong đoàn rước dâu thường là người có gia đình êm ấm, mẫu mực, ăn nói thành thạo, giỏi thơ ca, có tài ứng đáp, am hiểu phong tục. Nhà gái cũng có đại diện gọi là Pả mẻ (bà dẫn đoàn đưa dâu về nhà chồng) thông minh, khéo ứng xử, giàu tri thức để thực hiện các nghi lễ đón rước dâu đúng phong tục, trình tự. Đồng thời, tạo không khí vui vẻ với những sắc màu, giai điệu trầm bổng mang đậm nét văn hóa của dân tộc Tày.
Quan lang (người đứng) kính trình tổ tiên và hai họ thực hiện các nghi lễ tại một đám cưới người Tày ở huyện Trùng Khánh. Ảnh: Hoàng Chuyên
Quan lang (người đứng) kính trình tổ tiên và hai họ thực hiện các nghi lễ tại một đám cưới người Tày ở huyện Trùng Khánh. Ảnh: Hoàng Chuyên

Khi thấy đoàn nhà trai đến, nhà gái thường bày các nghi thức, như: Căng dây chặn trước cửa; mời rửa chân mới cho vào nhà; trải chiếu ngược; chào mâm bàn... Như tình huống khi đoàn nhà trai đến cách nhà gái khoảng 15 - 20 m, nhà gái căng dây hoặc chỉ hồng không cho nhà trai đi qua. Nhà gái cất lời hát: Mây nẩy làn nắm đảy quá pây/Cần rại rụ cần đây xam rọ/Giử quan lang khươi mẩư mà rặp lùa/Gạ ngày khỏi khay ngay mây hẩng... Tạm dịch: Chỉ này chăng cấm người qua lại/Người tốt người xấu hỏi rõ ràng/Phải quan lang nhà rể mới về đón dâu/Nói thật tôi mở ngay chỉ hồng cho qua. Quan lang đáp lại: Pá mé lục khươi dắng vàn ngo/Tang rườn mà hất quan lang/Khỏi mì pác kin mì pác kiảng/Sliểu ma ao méo tang khảu ròi/Khỏi xo pỉ noọng lần khay mây/Rẳp khươi mấư khảu rườn hất lệ... Tạm dịch: Bố mẹ chú rể có mời tôi/Thay mặt gia đình làm quan lang/Tôi có miệng ăn không có miệng nói/Cũng đành cả nể phải nhận lời/Nhưng tôi xin chị em mở chỉ hồng/Đón rể mới vào nhà làm lễ... 

Nếu đoàn nhà trai không đáp lại được các vế đối và “thử thách” nhà gái đưa ra thường là phải uống rượu, trao phong bao đáp lễ hoặc các quy định khác do nhà gái đề ra. Như đoạn đối đáp về nghi thức mời rửa chân bằng rượu để lên sàn (ngày xưa thường nhà sàn) thể hiện sự tinh tế qua những lời hát đối đáp tinh tế mà ý nhị: Khi người nhà cô dâu hát mời: Kính trình thâng bạn quý táng mường/Pây thuổn vằn khúc tàng quây quảng/Lệ tơi pưa mì tục rào kha/Thanh khiết dậư lẩu dà chính ngám/Suối kha re rẩu roảng thêm duyên... Tạm dịch: Kính trình đến bạn quý khác mường/Đi suốt ngày trên đường xa lắc/Lệ từ xưa nước mát rửa chân/Thanh khiết lòng thực tâm một chén/Rửa cho chân sạch sẽ thêm duyên... Quan lang đáp lại: Khỏi dường mừa song thân quý họ/Bân đin sao nặm tả rào kha/Bấu au mà lồng lảng rào kha/Tặt tệ hại hử ra khỏi phuổi/Lẩu rào kha là lội bân đin/Giờ nảy khỏi dường cần xo chổi... Tạm dịch: Tôi xin trình lên song thân quý họ/Tạo hóa đặt nước lã rửa chân/Ai dám đưa chân rửa phí hoài/Làm như thế trong ngoài chê trách/Rượu rửa chân sai sách đạo trời/Sự này tôi trình người xin từ chối. Những lời giãi bày và từ chối lịch sự, khéo léo như trên không chỉ không làm phật ý nhà gái mà còn làm những người tham dự đám cưới càng nhiệt liệt hưởng ứng, đám cưới thêm phần vui vẻ.

Khi đã vượt qua các “chướng ngại vật” của nhà gái để vào nhà, hai bên thông gia trực tiếp gặp gỡ và thực hiện các nghi lễ. Quan lang sẽ hát ứng với từng hành động, nghi thức theo trình tự để chú rể mới làm lễ, như: Quan lang mời nhà gái kiểm lễ; xin trình tổ tiên, từ đường; mời tổ tiên chứng giám; chúc phúc thông gia nhà gái; tỏ lòng biết ơn công sinh thành của bố mẹ cô dâu; xin cho con rể được mời nước cha mẹ, họ hàng... Ngoài ra, tùy hoàn cảnh của gia đình cô dâu, quan lang còn có những bài tạ ơn anh chị cô dâu, phù dâu và những người giúp gia đình nhà gái tổ chức đám cưới rất chu đáo. Những lời hát của quan lang để chú rể trình tổ tiên rất trang trọng: Xo kính trình quý họ tông thân/Khỏi tái khươi mà thâng rườn giá/Hẩư khươi mấư pái dâng khẩn thản/Trình pây thâng chỏ đẳm chang rườn/Đẳm gục lục khươi luôn thúc ý... Tạm dịch: Xin kính trình quý họ tông thân/Tôi đã đưa lang tân nhập hộ/Cho rể hiền bái tạ lên tiên tổ/Để tổ tiên nhận con của nhà ta/Phù hộ hai con thành gia thất. Hay những lời căn dặn mang tính giáo dục vợ chồng mới cưới: Mìa đá phua nhận tâm đắc chỉ/Phua đá mìa đắc đỉ hết đây/Xong dá tẻo au phầy mà tó/Vạ căn tẻo tẳng mỏ hung hạng/Kin xong tẻo sùa căn hết việc... Tạm dịch: Vợ chửi chồng nhận tâm đắc chí/Chồng chửi vợ lặng lẽ làm lành/Xong vào bếp nhóm nhành củi lửa/Lại cùng nhau nấu nướng cơm ăn/Ăn xong lại cùng nhau làm việc... Khi đón dâu “lồng lảng” (xuất giá) về nhà chồng, quan lang chân thành bày tỏ mong muốn của nhà trai: Giờ nguyệt tiên đây mà thâng giá/Giờ nẩy khỏi xo au lùa lồng lảng/Au mừa sle họ hàng dồm lùa/Au mà sle kế thế phụng thờ... Tạm dịch: Giờ nguyệt tiên đẹp nhất đã tới/Giờ là lúc tôi xin dâu xuất giá/Đón về cho họ hàng cùng xem/Đón về để kế thừa phụng thờ gia đình...

Đón được cô dâu mới về đến nhà trai, quan lang lại tiếp tục hát những bài ca để cô dâu được làm lễ bái tổ tiên và nhập môn gia đình chú rể; chúc phúc nhà trai lấy được dâu tốt; chúc vợ chồng trẻ hạnh phúc, làm ăn phát đạt, con cái đủ đầy... Do đó, các bài hát quan lang có độ ngắn, dài khác nhau tùy thuộc vào tình huống, hoàn cảnh nảy sinh. Có những bài chỉ 2 - 4 câu nhưng cũng có bài dài đến trăm câu, chia thành từng phần ứng với lễ thức cụ thể trong đám cưới. Đặc biệt, cùng là dân tộc Tày nhưng với Tày Ngạn, Tày Đeng, Tày Lưu Quan hay ở mỗi địa phương khác nhau: Hòa An, Thạch An, Hà Quảng, Trùng Khánh... lại có sắc thái riêng bởi mỗi người có sự tiếp thu, sáng tạo riêng. Nhưng nét chung hát quan lang đều có nội dung chính: Các nghi thức đám cưới, chỉ bảo, răn dạy, chúc phúc, lời hát thay lời chào xã giao lịch sự... thể hiện tình cảm trân trọng, lối ứng xử tinh tế, tao nhã trong đời sống.  

 
Phúc Khang (Theo baocaobang.vn)

Có thể bạn quan tâm

Trải nghiệm nét văn hóa, truyền thống đặc trưng của các dân tộc

Trải nghiệm nét văn hóa, truyền thống đặc trưng của các dân tộc

Ngày 31/7, thông tin từ Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam cho biết, từ ngày 1 - 29/8/2025 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ diễn ra nhiều hoạt động tháng 8 với chủ đề “Về Làng trải nghiệm nét văn hóa truyền thống”.

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Đồng bào dân tộc S’tiêng với kho tàng văn hóa phong phú đang đứng trước thách thức trong việc gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ mai sau. Trước thực trạng này, tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo (xã Bom Bo, tỉnh Đồng Nai), chính quyền địa phương đang nỗ lực thắp lại ngọn lửa truyền thống, đánh thức tình yêu và ý thức bảo tồn văn hóa trong mỗi người trẻ.

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Trải qua hàng trăm năm người Ơ Đu tại bản Văng Môn (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) đã bảo lưu, gìn giữ và trao truyền được nhiều tập tục, nghi thức văn hóa, tín ngưỡng, nét sinh hoạt mang giá trị bản sắc văn hóa rất độc đáo, riêng có. Trong đó, nghi thức cột chỉ cổ tay và lễ đặt tên đều nằm trong Lễ đón tiếng sấm đầu năm, vốn là những nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng độc đáo trong hệ thống lễ tục vòng đời của người Ơ Đu; thể hiện văn hóa ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên, hướng về cội nguồn, tri ân các vị tiền bối đã có công khai phá, bảo vệ bản mường, tạ ơn trời đất.

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Ngày 14/7, tại xã Khổng Lào, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu và UBND xã Khổng Lào tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025 cho tỉnh Lai Châu.

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Với đồng bào Mông ở vùng cao Lào Cai, cây khèn là nhạc cụ truyền thống quan trọng và độc đáo không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Nghệ thuật chế tác khèn đã trở thành nghề truyền thống quan trọng được người Mông nơi rẻo cao gìn giữ và quảng bá sản phẩm tới du khách trong, ngoài nước.

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Tại Bạc Liêu, đồng bào dân tộc Khmer có trên 78.000 người, chiếm 7,6% dân số. Đồng bào nơi đây có đời sống tinh thần phong phú với những ngôi chùa Khmer kiến trúc lộng lẫy, các loại hình nghệ thuật truyền thống và nhiều lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Vĩnh Phúc hiện là một trong nhiều địa phương trên cả nước có mức sinh chênh lệch giữa các vùng, đối tượng ngày càng lớn. Trước tình hình đó, tỉnh đã nỗ lực triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình; từ đó đạt mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số.

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.