Trong khuôn khổ các hoạt động của Tuần “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam” năm 2023, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Nùng đến từ tỉnh Bắc Kạn đã tổ chức tái hiện Lễ cấp sắc pụt độc đáo của dân tộc mình.
Cấp sắc là nghi lễ quan trọng trong hoạt động tín ngưỡng tâm linh của các dân tộc như: Tày, Nùng, Dao, Thái.
Lễ vật trong lễ cấp sắc pụt của đồng bào Nùng. Ảnh: Hoàng Tâm
Đây là một thủ tục công nhận sự trưởng thành của người nam giới ở cộng đồng đó có đủ điều kiện để tham gia thực hành các nghi lễ tín ngưỡng theo phong tục. Đối với dân tộc Nùng lễ cấp sắc là một sinh hoạt không chỉ đối với riêng gia đình tổ chức mà còn là dịp vui chung của cộng đồng.
Lễ cấp sắc pụt có sự tham gia của thầy Tào, thầy Pụt và thầy Mo cùng những người giúp việc. Ảnh: Hoàng Tâm
Để tiến hành lễ cấp sắc, lễ vật gồm: Dê, lợn, gà, vòng giải hạn, vải đỏ, hương, gạo tẻ, rượu, nón, bánh dày, giấy màu các loại và vải trắng.
Thầy Pụt tiến hành các nghi lễ nhỏ báo tổ tiên, báo Ngọc hoàng, dâng lễ, dâng hương. Ảnh: Nguyễn Hòa
Lễ cấp sắc Pụt cần có sự phối hợp hành lễ của thầy Tào và thầy Pụt, thầy mo. Gia đình người được cấp sắc mời thầy Pụt cả và thầy Tào cả, thầy mo, các thầy Tào khác giúp việc cho thầy Tào cả do thầy Tào cả đi mời, thầy phụ giúp việc cho thầy Pụt cũng do thầy Pụt chính tự đi mời. Người giúp việc cho thầy mo do thầy mo mời. Thầy pụt cả giữ vai trò chủ trì chính trong lễ cấp sắc và cũng là người bảo trợ nghề nghiệp cho đệ tử được cấp sắc hôm đó.
Người được cấp sắc sẽ đủ điều kiện để tham gia thực hành các nghi lễ tín ngưỡng theo phong tục. Ảnh: Hoàng Tâm
Để tiến hành lễ cấp sắc Pụt phải trải qua nhiều bước với nội dung là báo cáo với tổ tiên gia chủ, báo các vị thánh, quan chức nhà trời về một việc lớn của gia đình. Thầy Pụt mở đường lên trời để đón tổ sư, tổ tiên gia chủ xuống dự lễ, cúng giải xung, giải hạn cho gia chủ, gồm các lễ nhỏ sau: Báo tổ tiên, báo Ngọc hoàng, dâng lễ, dâng hương.
Các thầy tiền hành lễ sinh ra con hương. Ảnh: Nguyễn Hòa
Trong ngày thứ hai là Lễ cấp sắc chính thức: Do thầy Tào và thầy Pụt, thầy mo cùng phối hợp thực hiện gồm các lễ nhỏ như sau: lễ sinh ra con hương, lễ quá hồng, lễ cấp đồ nghề cho đệ tử, lễ đọc sắc phong, giải hạn, khao quân, tiễn thánh.
Các thầy giúp người được cấp sắc mặc trang phục để trở thành thầy thực hành các nghi lễ tín ngưỡng. Ảnh: Nguyễn Hòa
Lễ cấp sắc là một thủ tục bắt buộc đối với mọi đối tượng muốn làm nghề cúng bái. Lễ cấp sắc (lẩu pụt) là tổng hợp bao gồm nhiều nghi lễ cúng tổ tiên, nghi lễ giải xung giải hạn….và được thực hiện dưới sự tham gia của các lực lượng Tào và Pụt, Mo. Mục đích của việc thực hiện các nghi lễ này là tống tiễn những cái xấu đi, đón cái tốt đẹp đến nhằm làm phong quang thanh thản cửa nhà của người được cấp sắc.
Các thầy làm những nghi lễ cuối cùng để công nhận người được cấp sắc đã trở thành thầy thực hành nghi lễ tín ngưỡng trong cộng đồng. Ảnh: Nguyễn Hòa
Theo quan niệm của người Nùng, những người làm nghề Pụt là làm việc âm, do đó để lấy được lòng tin của cộng đồng, trước tiên họ phải làm thủ tục thụ nghề, mục đích là lấy chứng chỉ của Ngọc Hoàng, nhận binh mã, mũ áo, phẩm hàm để chính thức vào đội ngũ quan chức nhà trời, thực hiện nhiệm vụ thay trời cứu nhân độ thế. Do vậy, ngôi nhà sàn truyền thống nơi diễn ra lễ cấp sắc sẽ luôn tề tựu đông đủ anh em họ hàng gần xa, bà con hàng xóm đến chứng kiến buổi lễ.
Các thầy làm lễ cúng tạ ơn tổ tiên, thần thánh đã ủng hộ cho phép các thầy làm lễ cấp sắc và ban phát quà cho người được cấp sắc. Ảnh: Nguyễn Hòa
Lễ cấp sắc của người Nùng là những nét rất độc đáo và thú vị mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, mang tính giáo dục cao và đầy hấp dẫn.
Hoàng Tâm
