Lễ Chap - nghi thức nhân văn của người Jrai

Lễ Chap - nghi thức nhân văn của người Jrai
Sau khi mẹ tròn con vuông, 2 mẹ con bé Hara (làng Kto, xã Kon Gang, huyện Đak Đoa, Gia Lai) đã được bà Siu H’Drong, bà nội của Hara, đến chăm sóc một thời gian. Theo phong tục người Jrai, mới đây mẹ con Hara đã làm lễ Chap để trả nghĩa cho bà Siu H’Drong (còn gọi là amí Luy). Lúc đầu gia đình cũng có vẻ bối rối vì lẽ ra mọi nghi lễ phải theo phong tục của người Jrai, nhưng gia đình amí Hara lại đang sinh sống tại làng Bahnar, mà phong tục 2 bên lại có phần khác nhau ít nhiều.
 
Lễ Chap tại gia đình amí Hara. Ảnh: Y.P
Lễ Chap tại gia đình amí Hara. Ảnh: Y.P

Sau một hồi trao đổi, mọi người đã thống nhất làm theo phong tục của người Bahnar. Lễ vật gồm 1 ghè rượu; 1 con gà; 2 chén tiết của gà và heo; gan, óc heo được gói vào lá chuối vùi xuống than để nấu chín. Cần thêm 1 bình hoa và đặc biệt không thể thiếu cành cây cúng Pngal (theo cách gọi của người Bahnar) hoặc Pnu (theo cách gọi của người Jrai). Đây là một loại cây thân gỗ thường mọc trên rừng, nơi có nguồn nước trong sạch, thường được quan niệm là cây thần, cây may mắn.

Tại các lễ khác, thầy cúng đều là đàn ông; họ có thể là già làng, trưởng thôn hay những người có uy tín trong làng. Nhưng riêng lễ Chap thì thầy cúng phải là một phụ nữ có nhiều kinh nghiệm trong việc đỡ đẻ, chăm con, có uy tín trong làng. Và gia đình amí Hara đã mời bà Tan, vợ của nguyên Trưởng thôn Klot (xã Kon Gang) đến làm chủ lễ cúng này. Trước khi cúng, bà Tan hút rượu xuống một cái “nồi” nhỏ làm từ lá chuối đã được phơi nắng cho dẻo; sau đó xé một ít lá cúng, đổ một ít tiết của gà và heo trộn đều rồi bôi lên 4 cái tai của ghè rượu, vào trán, má, vai bà Siu H’Drong (người được cúng).

Công tác chuẩn bị đã xong. Thầy cúng cầm cây Pngal khấn rồi cầm cành cây nhúng vào rượu đã làm phép đập nhẹ lên đỉnh đầu bà Siu H’Drong, tiếp tục nhúng vào rượu vuốt qua 2 bên má, 2 bên vai, 2 lòng bàn tay rồi xuống dần đùi, đầu gối và chân… Vừa làm bà Tan vừa khấn bằng tiếng Bahnar, tạm dịch: “Ơ ơ… Yàng trời, Yàng đất… Các Yàng gần xa, trên cao, dưới thấp về đây chứng giám cho bà Siu H’Drong được làm lễ cúng xả xui xẻo từ nay sẽ gặp nhiều may mắn có sức khỏe lâu dài không còn đau cái đầu, cái vai, đôi bàn tay, và đôi chân nữa… Đây là các lễ vật mong các Yàng nhận và che chở cho bản thân, gia đình nó và cả lũ làng … Ơ…ơ Yàng!”. Sau đó, thầy cúng lấy lễ vật mỗi thứ một ít như gan, máu, thịt gà, 1 ly rượu rồi bước ra ngoài sân báo cáo các Yàng. Phần cuối cùng và quan trọng nhất đó là khi thầy cúng rút lưỡi con gà kiểm tra xem có thẳng và đều không? Vì người Bahnar quan niệm, nếu lưỡi gà cong đều và đẹp thì mọi chuyện đều tốt đẹp và may mắn; ngược lại phải chuẩn bị tâm lý cho những điều xui xẻo ngoài ý muốn. Nhưng càng lưỡi gà trong buổi cúng hôm ấy cong đều và rất đẹp, làm tăng thêm niềm vui của tất cả mọi người.

Lúc này, thầy cúng lấy một ít đồ lễ bón bằng tay cho người được cúng ăn với mong muốn tai qua nạn khỏi, không còn ô uế bẩn thỉu (dính máu giặt quần áo cho bà đẻ) mà từ nay sẽ khỏe mạnh, sống vui vẻ và gặp nhiều điều may mắn… Bản thân người được cúng vui vẻ và thoải mái; còn người tổ chức lễ cũng nhẹ lòng vì báo đáp được ơn nghĩa.

Có thể thấy, tại lễ cúng này, chế độ mẫu hệ thể hiện rất rõ. Đầu tiên, như đã nói trên, thầy cúng lễ Chap phải là phụ nữ. Thứ nữa, trong suốt buổi lễ, từ khâu chuẩn bị đến khi lễ tiến hành thì đàn ông chỉ là người phục vụ, thiếu thứ gì hay cần sai bảo thì họ luôn sẵn sàng. Khi mọi nghi thức đã diễn ra xong xuôi, những người phụ nữ trong gia đình đã ngồi vào uống rượu, ăn những lễ vật và vui vẻ trao đổi, chia sẻ về công việc, gia đình, nuôi dạy con cái, phương pháp canh tác… thì lúc này những người đàn ông mới được ngồi lại nhâm nhi rượu ghè…

Anh Siu Na, bố của bé Hara chia sẻ: Theo tiếng Jrai, Hara có nghĩa là Muối. Tình yêu của họ gặp nhiều trắc trở bởi gia đình bên vợ không đồng ý, do vợ anh là người Kinh còn anh là người Jrai. “Sợ tôi không biết làm ăn để lo cho vợ con nên gia đình cô ấy không cho lấy tôi và đến giờ cũng vẫn chưa chấp nhận… Đứa con này thể hiện tình yêu “muối mặn, gừng cay”, trải qua nhiều khó khăn nhưng chúng tôi vẫn đến với nhau”-anh Siu Na vừa chia sẻ vừa nựng nịu “trái ngọt” của tình yêu. Khi thầy cúng ra về, anh không quên đưa cho bà một ít tiền và quà lễ vật không thể thiếu, đó là 1 đùi gà, 1 đùi heo kèm theo những lời cảm ơn chân thành của đại gia đình. Anh Siu Na cho biết thêm, anh hiện là một công nhân cao su có tay nghề cao, có tháng thu nhập của anh trên dưới 10 triệu đồng, đủ để lo cho vợ con có cuộc sống ổn định.

Lễ Chap tuy nhỏ, nằm ở phạm vi gia đình và dòng họ nhưng chan chứa biết bao ý nghĩa nhân văn của người Jrai và Bahnar. Nghi lễ này cũng là một cách dạy dỗ thế hệ sau về cách ứng xử, học cách biết ơn những người từng giúp đỡ mình và người thân trong lúc khó khăn… Và sự giao thoa văn hóa lần đầu tiên chúng tôi gặp này cũng cho thấy tình đoàn kết anh em của các dân tộc, tuy phong tục khác biệt nhưng với sự yêu thương lẫn nhau, biết chia sẻ, thông cảm, họ đã thích nghi tốt với môi trường sống mới.
Theo baogialai.com.vn

Có thể bạn quan tâm

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Đồng bào dân tộc S’tiêng với kho tàng văn hóa phong phú đang đứng trước thách thức trong việc gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ mai sau. Trước thực trạng này, tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo (xã Bom Bo, tỉnh Đồng Nai), chính quyền địa phương đang nỗ lực thắp lại ngọn lửa truyền thống, đánh thức tình yêu và ý thức bảo tồn văn hóa trong mỗi người trẻ.

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Trải qua hàng trăm năm người Ơ Đu tại bản Văng Môn (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) đã bảo lưu, gìn giữ và trao truyền được nhiều tập tục, nghi thức văn hóa, tín ngưỡng, nét sinh hoạt mang giá trị bản sắc văn hóa rất độc đáo, riêng có. Trong đó, nghi thức cột chỉ cổ tay và lễ đặt tên đều nằm trong Lễ đón tiếng sấm đầu năm, vốn là những nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng độc đáo trong hệ thống lễ tục vòng đời của người Ơ Đu; thể hiện văn hóa ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên, hướng về cội nguồn, tri ân các vị tiền bối đã có công khai phá, bảo vệ bản mường, tạ ơn trời đất.

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Ngày 14/7, tại xã Khổng Lào, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu và UBND xã Khổng Lào tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025 cho tỉnh Lai Châu.

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Với đồng bào Mông ở vùng cao Lào Cai, cây khèn là nhạc cụ truyền thống quan trọng và độc đáo không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Nghệ thuật chế tác khèn đã trở thành nghề truyền thống quan trọng được người Mông nơi rẻo cao gìn giữ và quảng bá sản phẩm tới du khách trong, ngoài nước.

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Tại Bạc Liêu, đồng bào dân tộc Khmer có trên 78.000 người, chiếm 7,6% dân số. Đồng bào nơi đây có đời sống tinh thần phong phú với những ngôi chùa Khmer kiến trúc lộng lẫy, các loại hình nghệ thuật truyền thống và nhiều lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Vĩnh Phúc hiện là một trong nhiều địa phương trên cả nước có mức sinh chênh lệch giữa các vùng, đối tượng ngày càng lớn. Trước tình hình đó, tỉnh đã nỗ lực triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình; từ đó đạt mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số.

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.