Nét đặc sắc trong lễ cúng tổ tiên ngày Tết của người Mường Hòa Bình

Lễ cúng tổ tiên trong những ngày Tết Nguyên đán của dân tộc Mường ở Hòa Bình là một trong những nét văn hóa tâm linh đặc sắc, chứa đựng nhiều giá trị về văn hóa, tín ngưỡng, đồng thời phản ánh một phần bản sắc riêng biệt của cộng đồng người Mường nơi đây.

potal-don-tet-nguyen-dan-cua-nguoi-muong-hoa-binh-7183675.jpg
Ông Bùi Văn Chiên ở xóm Mừng xã Hợp Phong cũng là một thầy Mo của vùng Mường Thàng huyện Cao Phong làm lễ trước bàn thờ tổ tiên xin phép thần linh, thổ công thổ địa để mời ông bà tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Ảnh Trọng Đạt-TTXVN

Ý nghĩa tâm linh và văn hóa

Theo quan niệm của người Mường ở Hòa Bình, Tết Nguyên đán bắt đầu từ khi người nông dân cất cái bừa, kết thúc việc cầy ải, vỡ đất đưa nước vào ruộng trong năm cũ cho đến lúc mùa xuân nắng ấm xuống đồng bắt đầu mùa vụ mới. Tết Nguyên đán (cách gọi của người Mường là Tết năm mới) bắt đầu từ ngày 27 tháng Chạp của năm cũ đến hết ngày mùng 7 tháng Giêng của năm mới.

Người Mường ở Hòa Bình thường tổ chức lễ cúng gia tiên trang trọng trong những ngày Tết Nguyên đán. Lễ cúng kéo dài từ 30 tháng Chạp đến hết mùng 3 tháng Giêng và được thắp hương trong suốt những ngày diễn ra. Đây là hoạt động được các gia đình người Mường ở Hòa Bình chuẩn bị chu đáo nhằm thể hiện lòng biết ơn đối với đấng sinh thành.

Bà Bùi Thị Điền (xóm Lũy Ải, xã Phong Phú, huyện Tân Lạc) chia sẻ, mâm cỗ cúng tổ tiên của người Mường trong ngày Tết Nguyên đán là các món ăn dân tộc thường được chuẩn bị tỉ mỉ như: Xôi ngũ sắc, thịt gà, thịt lợn, bánh chưng, bánh giày, rượu cần, hoa quả... Tất cả đều mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự trân trọng đối với tổ tiên. Mỗi món ăn không chỉ là vật phẩm cúng dâng mà còn là biểu tượng của những giá trị truyền thống mà người Mường luôn gìn giữ.

Trong đêm giao thừa của người Mường là lễ cúng ngoài trời. Mâm lễ cúng gồm một con cá diếc và một cái bánh chay.

Trên bàn thờ trong những ngày Tết năm mới, người Mường Hòa Bình bày mâm ngũ quả, hai cây mía được dựng hai bên mang ý nghĩa để ông bà tổ tiên chống gậy về với con cháu, dẫn linh hồn tổ tiên từ trên trời về hạ giới. Mâm lễ cúng gồm gà luộc, bánh chưng, bánh ống, rượu, cơm nếp, thịt luộc, một bát nước lã, trầu cau, mắm muối… bày biện trên mảnh lá chuối được cắt theo hình tròn như mâm cỗ lá người Mường hay làm trong các ngày hội, lễ của gia đình.

Đối với người Mường, việc cúng tổ tiên vào dịp Tết Nguyên đán phải do thầy cúng (thầy mo) là người trong dòng họ hoặc là người ngoài, các nghi thức cúng thường có sự tham gia của người lớn trong gia đình, với những lời khấn vái, cầu mong tổ tiên phù hộ cho gia đình sức khỏe, bình an và may mắn trong năm mới.

Các thầy mo thực hiện lễ cúng phải thuộc lời cúng và cung cách diễn xướng. Người Mường không chấp nhận hình ảnh một thầy cúng vừa cầm sách đọc vừa thực hành nghi thức diễn xướng (trừ phần đọc địa chỉ mộ phần của gia tiên gia chủ).

Thầy mo Bùi Văn Minh ở xóm Mận Bùi, xã Văn Sơn (Lạc Sơn) cho biết, bàn thờ của người Mường được lập ở gian chính của nhà sàn truyền thống hoặc gian khách ở những ngôi nhà hiện đại. Trong nghi lễ cúng gia tiên, thầy cúng dùng tràng hương thực hiện nghi thức mời gia tiên của gia chủ ở những nơi được chôn cất. Tục lệ này của người Mường là mời đích danh tổ tiên chứ không mời chung chung như các dân tộc khác. Đồng thời, mỗi đời tổ tiên được sắp xếp một mâm thờ riêng khiến cho người Mường phải sắp xếp nhiều mâm cúng. Ví như mâm thờ ông, bà nội đã khuất, người Mường sắp mâm riêng, đặt lên đó 2 bát cơm, 2 bánh chưng, bánh ống, 2 đôi đũa cùng thực phẩm. Trong quá trình hành lễ, thầy cúng mời thổ công, thành hoàng làng rồi lần lượt đến các vị tổ tiên từ đời cao nhất đến đời gần nhất (ít nhất là 3 đời gồm cả chồng và vợ) về nhà ăn Tết. Sau khi mời tổ tiên về và khấn lễ xong, thầy cúng lại mời tổ tiên về đúng nơi an nghỉ. Sau 10 tuần hương, con cháu mới được xin hạ lễ. Điều này có ý nghĩa giáo dục sâu sắc cho các con cháu trong nhà, dòng họ, nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn, về nơi chôn cất của tổ tiên.

Kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai

Lễ cúng tổ tiên của người Mường ở Hòa Bình trong ngày Tết Nguyên đán có ý nghĩa trang trọng, thể hiện sự tri ân, cầu mong tổ tiên phù hộ cho gia đình sức khỏe, bình an, thịnh vượng. Đồng thời, góp phần duy trì sự gắn kết cộng đồng, là dịp để con, cháu trở về sum vầy bên nhau.

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hòa Bình Lưu Huy Linh, các nghi thức cúng tổ tiên cũng là cách để người Mường duy trì và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc trước bối cảnh phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại. Đồng thời thể hiện lòng kính trọng đối với các thế hệ đi trước, những người đã góp phần xây dựng và duy trì nền tảng văn hóa, xã hội của cộng đồng Mường.

Vai trò của người chủ lễ cùng lời cúng và cung cách diễn xướng cũng như quan niệm về việc ứng xử với tổ tiên đều phản ánh tinh thần hiếu nghĩa của người Mường đối với đấng sinh thành. Việc duy trì các nghi thức này không chỉ giúp bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn tạo ra một không gian sống động để các thế hệ trong cộng đồng người Mường hiểu rõ hơn về lịch sử, về cội nguồn văn hóa của dân tộc.

Ngoài lễ cúng tổ tiên trong những ngày Tết Nguyên đán, người Mường cũng tổ chức nhiều nghi lễ khác như lễ hội mừng cơm mới, các lễ hội mùa xuân, hay lễ cúng thần linh, lễ hội xuống đồng (lễ hội khai hạ) thể hiện sự kết nối giữa con người và các thế lực tâm linh trong cuộc sống hằng ngày.

Lễ cúng tổ tiên của dân tộc Mường ở Hòa Bình là một trong những giá trị văn hóa độc đáo, mang đậm tính tâm linh và truyền thống. Thông qua lễ cúng, người Mường không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên mà còn góp phần giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa, tinh thần đoàn kết gia đình và cộng đồng. Đây là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Mường ở Hòa Bình, giúp kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, để mỗi thế hệ luôn nhớ về cội nguồn, bảo vệ và gìn giữ bản sắc riêng có của dân tộc mình.

Lưu Trọng Đạt

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Thắp lửa truyền thống, đánh thức bản sắc văn hóa dân tộc S’tiêng

Đồng bào dân tộc S’tiêng với kho tàng văn hóa phong phú đang đứng trước thách thức trong việc gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ mai sau. Trước thực trạng này, tại Khu bảo tồn văn hóa dân tộc S’tiêng sóc Bom Bo (xã Bom Bo, tỉnh Đồng Nai), chính quyền địa phương đang nỗ lực thắp lại ngọn lửa truyền thống, đánh thức tình yêu và ý thức bảo tồn văn hóa trong mỗi người trẻ.

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Nghệ An: Giải mã nghi thức buộc chỉ cổ tay và lễ đặt tên của người Ơ Đu

Trải qua hàng trăm năm người Ơ Đu tại bản Văng Môn (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) đã bảo lưu, gìn giữ và trao truyền được nhiều tập tục, nghi thức văn hóa, tín ngưỡng, nét sinh hoạt mang giá trị bản sắc văn hóa rất độc đáo, riêng có. Trong đó, nghi thức cột chỉ cổ tay và lễ đặt tên đều nằm trong Lễ đón tiếng sấm đầu năm, vốn là những nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng độc đáo trong hệ thống lễ tục vòng đời của người Ơ Đu; thể hiện văn hóa ứng xử hài hòa giữa con người với thiên nhiên, hướng về cội nguồn, tri ân các vị tiền bối đã có công khai phá, bảo vệ bản mường, tạ ơn trời đất.

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Đưa di sản vào đời sống đương đại, phát triển du lịch bền vững

Ngày 14/7, tại xã Khổng Lào, Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu và UBND xã Khổng Lào tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2025 cho tỉnh Lai Châu.

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Đặc sắc nghệ thuật chế tác khèn Mông ở vùng cao Lào Cai

Với đồng bào Mông ở vùng cao Lào Cai, cây khèn là nhạc cụ truyền thống quan trọng và độc đáo không thể thiếu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng. Nghệ thuật chế tác khèn đã trở thành nghề truyền thống quan trọng được người Mông nơi rẻo cao gìn giữ và quảng bá sản phẩm tới du khách trong, ngoài nước.

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Bảo tồn, phát triển văn hóa Khmer gắn với phát triển du lịch

Tại Bạc Liêu, đồng bào dân tộc Khmer có trên 78.000 người, chiếm 7,6% dân số. Đồng bào nơi đây có đời sống tinh thần phong phú với những ngôi chùa Khmer kiến trúc lộng lẫy, các loại hình nghệ thuật truyền thống và nhiều lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Duy trì mức sinh thay thế, bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực

Vĩnh Phúc hiện là một trong nhiều địa phương trên cả nước có mức sinh chênh lệch giữa các vùng, đối tượng ngày càng lớn. Trước tình hình đó, tỉnh đã nỗ lực triển khai các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình; từ đó đạt mức sinh thay thế, góp phần ổn định quy mô dân số.

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.