Từ ngày 29/9, ảnh hưởng của mưa cường suất lớn, kéo dài khiến địa bàn xã Nga My (tỉnh Nghệ An) xảy ra lũ ống, lũ quét trên diện rộng, gây chia cắt, cô lập nhiều bản làng. Hơn 1 tuần trôi qua, bản Na Ngân nằm giữa đại ngàn Pù Huống, cách trung tâm xã Nga My 24 km vẫn còn bị cô lập do đường đất độc đạo vào bản bị sạt lở núi; sụt trượt vách ta-luy âm, ta-luy dương nghiêm trọng với hàng chục điểm và nhiều cầu tạm bắc qua suối bị lũ cuốn trôi.
Hiểm nguy cung đường độc đạo men theo bờ vực núi Pù Hiêng, xuyên đại ngàn Pù Huống
Để tiếp cận được bản này, phóng viên đã thực hiện hành trình đi bộ xuyên rừng, lội qua những điểm suối chảy mạnh, sâu hơn 1m, trèo và bò qua những điểm sạt lở trong thời gian hơn 7 giờ đồng hồ với vô vàn những vất vả, hiểm nguy.
Đi qua bản Canh, vượt qua điểm sạt lở vách núi và sụt trượt ta-luy âm trên đoạn đường cheo leo lưng chừng nú. Khi đến điểm sạt lở thứ hai gần cầu tràn đầu bản Xốp Kho, do không thể khiêng xe máy qua cung sạt lở chúng tôi phải bỏ lại xe máy bên đường và thực hiện hành trình đi bộ.
Hiểm nguy đầu tiên là điểm ngập toàn bộ cầu tràn dài gần 20m trên cung đường huyết mạch, độc đạo. Mực nước dâng cao gần 1m với dòng chảy xiết khiến giao thông qua điểm ngập này bị chia cắt. Do tồn tại điểm ngập này nên 3 bản Xốp Kho, Na Ngân, Na Kho với hàng nghìn nhân khẩu bị cô lập hoàn toàn dù trận lũ ống, lũ quét đã xảy ra được 4 ngày. Sau khi cởi bỏ quần áo, gói kỹ đồ đạc, dụng cụ tác nghiệp cẩn thận bằng túi ni-lông, cột buộc lên lưng, chúng tôi bặm môi, ghì chân, quay lưng ngược chiều dòng chảy ra sức chống cọc gỗ để thắng lực đẩy của nước lũ và nhọc nhằn nhích đi từng bước một.
Hành trình qua bản Xốp Kho đỡ vất vả hơn bởi không có điểm sạt lở nào nghiêm trọng chặn lối. Tuy nhiên khung cảnh lưu vực lòng suối, hai bên bờ suối Nậm Ngân bị sạt lở, ta-luy âm của tuyến đường bị sụt trượt thì chúng tôi dễ dàng bắt gặp. Đến ngã ba cầu Xốp Kho, nơi hợp lưu của suối Nậm Ngân và Nậm Kho, chúng tôi rẽ trái để hướng về bản Na Ngân. Khoảng 5 km đầu tiên của tuyến đường, chúng tôi vất vả, mất nhiều sức lực, áo ướt đẫm mồ hôi vì phải vượt qua những đoạn dốc cao ngất trên con đường đất hẹp quanh co, men theo lưng núi Pù Hiêng. Suối Nậm Ngân ẩn mình dưới vực sâu với vô số điểm sạt lở hai bên bờ giống như một con rắn khổng lồ mang trên mình những thương tích đang vặn mình qua những hẻm núi.
5 km tiếp theo, chúng tôi vượt qua vô số điểm sạt lở đất, đá, cây rừng chắn ngang mặt đường đất với quy mô sạt lở khác nhau. Có điểm sạt lở ta-luy âm sâu hơn 100m, mặt đường ở vị trí lưng chừng núi đã bị thu hẹp nhỏ lại chỉ vừa lối đi. Có điểm hàng nghìn tấn đá đã đổ sập từ độ cao hơn 10m che lấp hết mặt đường. Đặc biệt có những đoạn mặt đường bị cắt đứt bởi cung sụt lún dài gần 30m, sâu xuống hơn 2m đang có xu hướng tiếp tục sụt trượt.
Càng đi, tuyến đường độc đạo lại xuất hiện những điểm sạt lở, sụt trượt với mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng hơn, khoảng cách giữa các điểm sạt gần nhau hơn. Nhiều điểm sạt lở, chúng tôi phải bám dây leo, tre nứa, gồng lên đu mình qua. Đến dải đồi choãi chân đâm ra suối Nậm Ngân, nơi phân định ranh giới giữa hai bản Na Ngân, Na Kho, chúng tôi hoàn thành một nửa chặng đường.
Đoàn công tác đi qua rừng đại ngàn tại khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống để đến với bản Na Ngân.
10 km còn lại, chúng tôi phải nhiều lần vượt qua những điểm sạt lở núi, sạt lở ta-luy âm, chui qua vô số cây rừng ngã đổ chắn ngang đường. Vất vả nhất là phải 3 lần lội qua suối Nậm Ngân tại các điểm khe Hưng, khe Bống và khe Đền. Trong đó, hành trình 5 km trước khi chạm đất cửa ngõ bản Na Ngân, chúng tôi phải di chuyển trong điều kiện trời mưa rất trơn trượt và đêm đen rất khó nhận diện ra lối đi. Đến hơn 19 giờ chúng tôi khó nhọc vượt qua con dốc cao ngất, trơn trượt như đổ mỡ ở đầu bản và tìm được đến nhà dân khi đã quá mỏi mệt, chân tay đầy vết xước và loang lổ máu vì vắt rừng cắn.
Chồng chất khó khăn ở bản “đa không” biệt lập giữa đại ngàn
Bản Na Ngân nằm giữa thung lũng, bao bọc bởi dãy núi Pù Hiêng và đại ngàn Pù Huống. Bản được thành lập từ năm 1972, hiện nay có 153 hộ với 730 nhân khẩu, đều là dân tộc Thái. Đợt mưa lũ, lũ ống, lũ quét xảy ra vào ngày 29/9 đã gây nên thiệt hại nặng nề đối với bản Na Ngân.
Anh Kha Văn Luận, bản Na Ngân cho biết, sáng ngày 29/9, do sạt lở núi, đất đá đã đổ ập xuống lấp một nửa diện tích ao nuôi cá rộng 500 m2 của gia đình anh. Hơn 1 tạ cá trắm đang giai đoạn thu hoạch trong ao bị đẩy ra ngoài trôi theo dòng nước lũ. Việc khắc phục hậu quả để sử dụng lại ao nuôi là rất khó khăn. Nước lũ dâng nhanh, chảy mạnh đã gây xói mòn, sạt lở vào sâu trong bờ từ 7 đến 10m khiến lòng suối tại khu vực có nhiều ao cá của dân bản trở nên rộng hơn gấp 2 lần. Ngoài ra, phía sau ngôi nhà xây của gia đình anh cũng xảy ra sạt lở đất từ vách ta-luy dương ở độ cao 8 đến 10m đổ xuống, đất và cây rừng đã phủ lấp chân tường một lớp dày gần 1m. Về lâu dài, gia đình rất lo lắng nếu trời mưa, nguy cơ sạt lở lại tiếp tục tái diễn.
Anh Lương Văn Ủn, Phó trưởng bản Na Ngân (bên trái) thăm hỏi người dân trong bản về tình hình thiệt hại cây cối, vật nuôi trên nương rẫy.
Anh Lương Văn Ủn, Phó Trưởng bản Na Ngân cho biết, đợt lũ ống, lũ quét xảy ra gây sạt lở vách ta-luy dương xuống phía sau 4 ngôi nhà, 1 ngôi nhà bị lũ ống, lũ quét cuốn trôi hoàn toàn; nhiều diện tích ao nuôi cá bị nước lũ càn quét, tràn qua cuốn trôi hết cá nuôi. Hơn 120 hộ dân có diện tích lúa trồng trồng chủ yếu trong các bãi đất bằng phẳng, nằm sâu trong các khe suối bị thiệt hại nặng do lũ cuốn trôi. Những diện tích lúa này đang vào mùa thu hoạch nên vụ mùa năm nay coi như mất trắng. Lũ dữ đã cuốn trôi cây cầu dân sinh bắc qua suối Nậm Ngân đoạn khe Ngân chia cắt bản thành 2 cụm dân cư cô lập nhau. Mỗi ngày có hàng chục lượt người dân phải vất vả khiêng xe máy qua đoạn suối này. Trẻ nhỏ muốn đi lại thì phải có người lớn bồng bế, cõng và di chuyển trên đoạn gỗ dài gần 10m bắc qua khe suối.
Lũ quét gây xói món, sạt lở, xâm thực mạnh, làm dòng Nậm Ngân bị nắn dòng, biến dạng, lưu vực dòng chảy rộng lên rất nhiều.
Anh Lương Văn Nghiệp, bản Na Ngân cho biết, sinh sống tại khu vực cầu dân sinh đã bị lũ cuốn trôi cho biết, chưa khi nào thấy nước lũ dâng cao, chảy xiết như vừa rồi. Trước đây ngồi nhà của gia đình anh cách bờ suối Nậm Ngân khoảng 20m. Sáng ngày 29/9, khi lũ ống, lũ quét đổ về, tình trạng sạt lở hai bên bờ suối diễn ra rất mạnh. Bây giờ ngôi nhà anh chỉ còn cách bờ sạt lở của suối Nậm Ngân khoảng 3m. Gia đình anh rất lo lắng vì ngôi nhà đã nằm trong khu vực có nguy cơ sạt lở cao bởi dòng chảy của suối đã bị nắn dòng.
Điều mà anh Lương Văn Ủn, Phó Trưởng bản Na Ngân và nhiều người dân trong bản lo lắng hơn cả là từ sau cơn bão số 3 (vào cuối tháng 7/2025) đến nay bản làng đã mất điện do nhiều cột điện bị gãy đổ, đường dây truyền tải bị đứt. Đường độc đạo ra trung tâm xã liên tục sạt lở nên ngành điện lực không thể khắc chở vật tư vào bản khắc phục, sửa chữa và cấp điện trở lại. Cũng vì không có điện lưới nên việc nấu nướng, nội trợ đa phần người dân chuyển sang bếp củi. Hệ thống thiết bị chạy điện như tivi, tủ lạnh, loa đài cũng bị bỏ không, người dân không nắm bắt được thông tin, nhu cầu giải trí cũng bị hạn chế. Đêm đến, bản làng mạu chóng chìm vào đêm tối. Nhiều nhà đã phải sử dụng đèn năng lượng mặt trời, hoặc chạy máy phát điện loại nhỏ đặt ở các khe suối.
Chỉ tay về những ngôi nhà sàn đã hoàn thành phần khung gỗ, anh Lương Văn Ủn, Phó Trưởng bản Na Ngân dãi bày, đó là những ngôi nhà của các gia đình được thụ hưởng theo Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn. Tuy nhiên, do đường giao thông bị chia cắt từ sau bão số 3 nên xe tải không chở được vật liệu (tôn, ngói) vào bản nên các ngôi nhà không thể hoàn thành được.
Điểm sạt lở núi phía trước bản Na Ngân làm đất, đá và cây rừng đổ ập xuống, tạo thành đập ngăn dòng chảy, gây ngập khu dân cư ở vùng thấp của bản.
Anh Lương Văn Ủn, Phó Trưởng bản Na Ngân lo lắng cho biết thêm, giờ bản làng trở thành bản “đa không” rồi, không điện lưới thắp sáng, không đường giao thông, không sóng điện thoại… Giờ đang là thời điểm thu hoạch lúa nương, đúng ra bản làng sẽ rộn ràng cảnh người dân thu hoạch lúa và âm thanh máy gặt, máy tuốt lúa. Nhưng không có điện lưới, không đi mua được nhiên liệu nên máy móc cơ giới không hoạt động được. Khoảng từ 7 đến 10 ngày nữa thôi, dân bản sẽ cạn kiệt nguồn lương thực, thực phẩm dự trữ.
Điểm sạt lở núi phía trước bản Nậm Ngân làm chặn dòng chảy, nước lũ dâng cao, chảy xiết và ngập nhiều diện tích ao nuôi.
Ông Lương Tuấn Dũng, Phó Chủ tịch UBND xã Nga My cho biết, công tác khắc phục để thông đường vào bản Na Ngân sẽ mất nhiều thời gian. Tuy nhiên chính quyền địa phương sẽ triển khai các phương án để đảm bảo việc đi lại thuận lợi cho người dân sớm nhất có thể. Đồng thời sẽ kiến nghị với ngành điện để có phương án cấp điện trở lại cho bản làng; tính toán phương án để hỗ trợ lương thực, thực phẩm cho người dân vượt qua khó khăn./.
