Tục giỗ họ cuối năm của người Vân Kiều

Tục giỗ họ cuối năm của người Vân Kiều
Người chết có thế giới của riêng họ và đồng bào cố gắng lánh thật xa kẻo sợ bị liên lụy, đen đủi. Tuy vậy, vào dịp cuối năm âm lịch, hễ có điều kiện (5 năm hay 10 năm), đồng bào sẽ tổ chức lễ Ra-pưp (giỗ họ) để tỏ lòng kính nhớ tổ tiên, những người đã khuất và giáo dục truyền thống uống nước nhớ nguồn, nền nếp tộc người cho thế hệ con cháu mai sau.

Các già làng Vân Kiều vẫn thường tự hào, lễ giỗ họ của tộc người mình xuất xứ từ thời xa xưa, với đầy đủ nghi lễ mang đậm tín ngưỡng đa thần cổ xưa được trao truyền từ đời này qua đời khác. Họ minh định rằng, ngay từ thời “khai thiên lập địa”, ngày mà có một đôi trai gái bước ra từ trong truyền thuyết về quả bầu khô để sản sinh ra sinh linh đầy khắp mặt đất này, trong đó có tổ tiên người Vân Kiều trên miền non cao, là họ đã ý thức được trách nhiệm bảo vệ gia phong và bồi đắp truyền thống cho con cháu của họ rồi.
 
Nghệ nhân người Ma Coong (dân tộc Bru-Vân Kiều) thổi sáo Pi trong lễ giỗ họ.
Nghệ nhân người Ma Coong (dân tộc Bru-Vân Kiều) thổi sáo Pi trong lễ giỗ họ.

Sau khi chọn được những ngày chẵn trong tháng chạp và bãi đất trống trước cửa rừng để tổ chức lễ Ra-pưp, các trưởng họ ở mỗi bản triệu tập một cuộc họp gồm toàn bộ dân bản để lấy ý kiến và đi đến nhất trí về việc đóng góp kinh phí, cắt cử con em phục vụ trang trí, ăn uống, nước nôi, mời mọc... trong lễ giỗ.

Trước cửa rừng, người trang trí của từng họ được cử đến sẽ lần lượt dựng lên những chòi cúng tế. Họ cắm chắc chắn 4 cọc gỗ cao chừng 2 mét, gắn cột kèo lại với nhau mô phỏng theo hình ngôi nhà sàn rồi lợp lại bằng lá tro. Số lượng chòi cúng tế tương ứng theo số họ của người Vân Kiều.

Sáng ngày diễn ra lễ giỗ, đích thân các trưởng họ đến tận nhà thầy cúng đã liên hệ trước đó để rước thầy về chủ trì và dẫn dắt việc cúng vái trong suốt lễ giỗ. Bắt đầu lễ giỗ, thầy cúng yêu cầu từng họ cử người nâng niu những chiếc hộp gỗ hình chữ nhật nhỏ nhắn đã đóng từ trước, đặt lần lượt lên trên các chòi cúng tế của dòng họ mình. Mỗi chòi đặt một chiếc hộp tượng trưng. Lễ vật cúng tế bao gồm heo, gà, rượu, xôi, cau trầu, hoa rừng, công cụ làm rẫy, đi săn, lư hương và nhang trầm hương.

Đặc biệt hơn, trong lễ giỗ họ Vân Kiều trước đây nhất thiết phải có 1 con trâu mộng để tiến hành nghi thức đâm trâu. Sau màn đâm trâu, chủ tế sẽ đặt phần đầu, lườn và 4 chiếc đùi lên bàn đặt lễ vật. Con trâu trong quan niệm của người Vân Kiều là một linh vật khỏe mạnh, biểu trưng cho sự nảy nở, thuận hòa.

Bên cạnh đó, sức trâu dùng để kéo cày, thịt trâu luôn hấp dẫn đồng bào mỗi dịp lễ tết. Không còn gì bằng nếu trong ngày giỗ họ được hiến sinh một con trâu mộng làm lễ vật dâng lên tổ tiên. Đó cũng là ý niệm của người Vân Kiều cầu xin với thần linh và tổ tiên ban cho con cháu trong dòng họ và các dân tộc anh em luôn được mạnh khỏe, mùa màng tốt tươi, gặp nạn hóa lành, mưa thuận gió hòa...

Hiện nay, tục lệ đâm trâu trong ngày giỗ họ dần bị bãi bỏ vì đồng bào nhận thức được phần nào mức độ biến tướng và dã man trong tập tục này. Bà con đã thực hiện nếp sống văn hóa, tiết kiệm trong lễ hội truyền thống. Thế nhưng, người Vân Kiều hôm nay vẫn tiếp thu quan niệm tốt đẹp về loài trâu của ông cha. Vì thế, thầy mo lúc cúng tế vẫn bắt buộc tái diễn lại hành động mô phỏng đâm trâu bằng cách tiến lại nơi cây cọc buộc trâu được chôn ngay trung tâm sân lễ...

Nghi lễ trịnh trọng nhất trong kỳ giỗ họ cuối năm của người Vân Kiều chính là phần tế lễ. Thầy cúng đọc bài văn tế bằng tiếng Bru-Vân Kiều. Văn tế giỗ họ được truyền trao cẩn mật bằng hình thức cha truyền con nối, ít được tỏ tường ra ngoài, nhưng tựu trung vẫn là lời khấn nguyện với tổ tiên độ trì cho con cháu được khỏe mạnh, đức độ, làm ăn khấm khá, anh em đồng tộc luôn sống đoàn kết, tương thân tương ái với nhau. Dứt lời khấn, chủ lễ đốt nhang, lần lượt cho các trưởng họ và con cháu đến dự lễ để cắm lên lư hương.

Thắp hương xong, thầy cúng tiếp tục yêu cầu thanh niên tháo dỡ các chòi cúng tế và tiến hành chôn các hộp gỗ nhỏ nhắn vào đám đất trống trước cửa rừng. Việc làm này thể hiện ý niệm gửi gắm tổ tiên, những người đã khuất cho thần linh, với Giàng sau khi họ đã ưu ái trở về chứng kiến và đón nhận lòng thành của con cháu trong ngày giỗ. Đến đây thầy cúng tuyên bố kết thúc phần tế lễ, trao lại công đoạn phần hội cho các trưởng họ.

Các thức vị ẩm thực truyền thống như rượu cần, bánh nếp Ayơh, cheo cá mát, láp, canh ếch; các nhạc cụ truyền thống như đàn Ta-lư, sáo Pi, chiêng, khèn bè, thanh la đều được đồng bào sử dụng trong dịp này. Trong nhảy múa, đồng bào hát Si-nớt, khúc trường ca kể về gốc gác và hành trình tìm đến chân trời mới, đến với đời sống định canh, định cư yên bình, ấm êm của tộc người Vân Kiều hôm nay. Phút giây tiễn chân nhau cũng là lúc các trưởng họ phân phát “lộc tổ” cho con cháu và khách khứa đến dự lễ giỗ. "Lộc" là những lễ vật đã dâng cúng lên bàn thờ tổ tiên trước đó...

Phong tục giỗ họ cuối năm là một nghi lễ văn hóa truyền thống mang đậm sắc thái riêng biệt của người Vân Kiều. Mặc dầu ít được tổ chức và thủ tục trong nghi lễ bị lược bỏ, mai một theo thời gian, nhưng người Vân Kiều vẫn luôn nhớ đến cội nguồn, biết ơn công lao của tiền nhân...
Theo baoquangbinh.vn

Có thể bạn quan tâm

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái) nô nức hội tụ tại các điểm trung tâm bản để tổ chức Lễ Cúng rừng hay còn gọi Tết rừng.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hội làng mừng Gươl mới của đồng bào Cơ-tu thôn Aró. Ảnh: Khánh Nguyên

Người Cơ-tu vui hội mừng Gươl mới

Với đồng bào Cơ-tu ở thôn Aró, xã Lăng, huyện Tây Giang (Quảng Nam), Gươl là không gian sinh hoạt chung, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh. Để chào mừng công trình trọng đại này, đồng bào Cơ-tu thường tổ chức lễ mừng Gươl mới, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng.