Độc đáo nghệ thuật đan mâm của đồng bào Hà Nhì

Xã Y Tý (huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai) không chỉ được thiên nhiên ban tặng cảnh sắc hùng vĩ thơ mộng mà còn mang đậm văn hóa bản sắc của dân tộc Hà Nhì. Đặc biệt, nghệ thuật đan mâm với những kỹ thuật tinh xảo là một trong nét văn hóa đặc sắc được đồng bào Hà Nhì giữ gìn, bảo tồn nghề truyền thống của cha ông.

Mỗi gia đình người Hà Nhì trên mảnh đất Y Tý đều có ít nhất một chiếc mâm cơm truyền thống. Bởi lẽ, mâm cơm của người Hà Nhì là biểu tượng cho đất trời, sự viên mãn, sung túc và sum vầy.

IMG_5844.jpg
Để có sản phẩm một chiếc mâm tốt, khâu chọn nguyên liệu đóng vai trò rất quan trọng để mâm được bền và đẹp. Ảnh: Hải Ly

Ông Ly Giờ Lúy, 67 tuổi, người Hà Nhì ở thôn Choản Thèn là một trong số ít người còn biết nghệ thuật đan lát truyền thống ở Y Tý. Ông chia sẻ: Chiếc mâm là một trong những vật dụng quen thuộc đối với ông từ thuở nhỏ và là vật dụng quen thuộc trong từng nếp nhà người Hà Nhì.

IMG_5858.jpg
Từ những nguyên liệu được chọn lựa, bằng bàn tay khéo léo, đồng bào Hà Nhì tạo hình từng bộ phận của mâm. Ảnh: Hải Ly

Để hoàn thiện được một chiếc mâm truyền thống phải trải qua nhiều công đoạn. Công đoạn đầu tiên là chuẩn bị nguyên liệu. Nguyên liệu làm ra một chiếc mâm đều từ thiên nhiên như: tre, trúc, mây, giang, vầu,... Khâu chọn nguyên liệu phải kỹ lưỡng. Nguyên liệu thường lấy vào cuối tháng vì thời điểm đó cây sẽ róc nước và tránh được mối mọt.

IMG_5872.jpg
Các chi tiết của mâm phải được làm thật cẩn thận để có thể ghép khớp lại với nhau. Ảnh: Hải Ly

Mỗi chiếc mâm sẽ được đan rời các bộ phận. Đầu tiên là dựng khung, đan chân đế và vành mâm, cuối cùng là mặt mâm. Các bộ phận đã đan xong sẽ được ghép lại bằng một sợi mây để hoàn thiện sản phẩm.

IMG_5882.jpg
Phần vành mâm được làm tỷ mẩn, đôi tay người thợ phải liên tục thắt thật chặt các nút đan. Ảnh: Hải Ly

Kỹ thuật đan của người Hà Nhì cũng vô cùng đa dạng: ô vuông, ngang, dọc, đan bắt chéo… Phần vành mâm bên trong được luồn trúc, bên ngoài là mây. Trong quá trình làm, đôi tay phải liên tục thắt thật chặt các nút đan.

Ông Lúy cho biết: “Phần đan khó nhất là phần mặt mâm (bàn mâm). Nếu không cẩn thận thì không thể ghép kín bàn mâm với chân mâm được. Điều này đòi hỏi người đan phải thật khéo tay, đan vòng của chân và mâm đều nhau mới khớp được. Bàn mâm phải đan 3 lớp. Trước khi đan phải chuốt nan mai, trúc và dây mây thật bóng thì mâm mới đẹp”.

IMG_5856.jpg
Ông Ly Giờ Lúy đang tiến hành đan mâm và dạy lại cho thế hệ trẻ. Ảnh: Hải Ly

Để hoàn thành một chiếc mâm, người đan thành thạo như ông Ly Giờ Lúy phải mất chục ngày công đan liên tục, chưa kể thời gian chuẩn bị vật liệu.

Mâm mây khi đan xong được gác lên gác bếp hong khói, bồ hóng, khoác lên mình một lớp sơn màu thời gian. Lớp sơn ấy cũng chính là lớp bảo vệ giúp mâm không bị mối mọt và dùng bền hơn. Hiện tại, giá bán mỗi chiếc mâm từ 2,5 triệu đồng - 3 triệu đồng, tùy kích thước.

IMG_5884.jpg
Để hoàn thành một chiếc mâm, người đan thành thạo sẽ mất khá nhiều thời gian và công sức. Ảnh: Hải Ly

Chiếc mâm cơm không chỉ đơn giản chỉ là vật dụng hàng ngày trong gia đình người Hà Nhì, mà còn là vật dụng để đồ lễ, cúng tế trong những nghi lễ truyền thống như lễ hội “Khô Già Già”, nghi lễ tết “Gạ Tho Tho”, tết “Gạ Ma Do” và những nghi lễ truyền thống khác.

IMG_5892.jpg
Sau khi hoàn thành, mâm sẽ được treo trên gác bếp hong khói và bồ hóng để cho bóng đẹp và không bị mọt. Ảnh: Hải Ly

Chiếc mâm của đồng bào Hà Nhì giống như một tác phẩm nghệ thuật bởi sự khéo léo, tinh tế, tỉ mỉ trong từng họa tiết, hoa văn đẹp mắt và được tạo bằng kỹ thuật đan tay vô cùng tinh xảo.

IMG_5851.jpg
Ngoài chiếc mâm truyền thống, đồng bào Hà Nhì ở Y Tý còn đan lát các vật dụng gia đình từ mây tre để sử dụng và phục vụ du lịch. Ảnh: Hải Ly

Tuy nhiên, hiện nay số người biết đan mâm ở Y Tý còn rất ít, ông Ly Giờ Lúy trăn trở về vấn đề truyền nghề cho lớp trẻ để các giá trị truyền thống của cha ông được lưu giữ ngàn đời, không bị thất truyền. Ông Lúy chia sẻ: “Hiện tại ở xã chỉ còn 4 người biết đan thành thạo các vật dụng truyền thống. Đan lát là đặc trưng của dân tộc, tôi cũng muốn nghề này được phát triển thêm. Nhưng hiện tại, con cháu đi học, đi làm hết nên việc truyền lại nghề rất khó khăn”.

Hải Ly

(Báo ảnh Dân tộc và Miền núi)

Có thể bạn quan tâm

Thanh niên nông thôn bền bỉ làm giàu từ quê hương

Thanh niên nông thôn bền bỉ làm giàu từ quê hương

Từ những mô hình sản xuất hiệu quả tại cơ sở, nhiều thanh niên nông thôn đã khẳng định bản lĩnh, tinh thần dám nghĩ, dám làm và khát vọng làm giàu chính đáng. Với họ, Giải thưởng Lương Định Của không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng cho nỗ lực cá nhân, mà còn là động lực để tiếp tục gắn bó với nông nghiệp, đổi mới tư duy, lan tỏa những cách làm hay, góp phần phát triển kinh tế và xây dựng quê hương.

Chàng thanh niên dân tộc Dao làm giàu từ cây chanh rừng

Chàng thanh niên dân tộc Dao làm giàu từ cây chanh rừng

Anh Hoàng Phúc Thắng (người dân tộc Dao ở thôn Bó Pằm, xã Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn) đã đi tiên phong trong phát triển kinh tế, thành lập hợp tác xã để liên kết sản xuất, xây dựng sản phẩm OCOP nhằm nâng cao giá trị nông sản địa phương... Anh Thắng trở thành một trong những điển hình nông dân sản xuất giỏi tiêu biểu của tỉnh Lạng Sơn dự Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI.

Người thầy thuốc bền bỉ cống hiến nơi địa đầu Tổ quốc

Người thầy thuốc bền bỉ cống hiến nơi địa đầu Tổ quốc

Giữa guồng quay hối hả của đời sống y tế hiện đại, nơi mỗi quyết định chuyên môn đều gắn với sinh mệnh con người, có những cán bộ quản lý bền bỉ đứng ở tuyến sau, âm thầm giữ cho “cỗ máy” bệnh viện vận hành thông suốt, an toàn và nhân văn. Bác sĩ chuyên khoa II Đoàn Lương Anh, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Tuyên Quang là một người như thế.

Thi đua yêu nước: Người Chăm phủ xanh miền cát trắng bay

Thi đua yêu nước: Người Chăm phủ xanh miền cát trắng bay

Giữa trưa ở xã Phước Dinh, tỉnh Khánh Hòa, nắng như đổ lửa, gió từ biển thổi hun hút qua những triền cát trắng khô khát. Nhưng ở làng Tuấn Tú, những vườn măng tây xanh mướt vẫn vươn lên mạnh mẽ. Ở trung tâm gam màu đối lập ấy là ông Hùng Ky (sinh năm 1969), người Chăm hiền lành, dáng người rắn rỏi được bà con trìu mến gọi là “người phủ xanh cát trắng bay”.

'Thầy giáo số' quân hàm xanh

'Thầy giáo số' quân hàm xanh

Những cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng tại Lai Châu giúp người dân tiếp cận các kỹ năng số cơ bản còn được gọi trìu mến là “Thầy giáo số” quân hàm xanh. Những "giáo viên" này đang lặng lẽ góp phần rút ngắn khoảng cách số, xây dựng thế trận lòng dân vững chắc nơi biên cương Tổ quốc.

Dẫn dắt đồng bào dân tộc thiểu số cùng vượt khó làm giàu

Dẫn dắt đồng bào dân tộc thiểu số cùng vượt khó làm giàu

Từ mảnh đất Cao Bằng, ông Lâm Văn Giàng (sinh năm 1968, người dân tộc Tày) theo gia đình vào lập nghiệp trên vùng đất đỏ Miền Đông tại ấp Chà Lon, nay thuộc xã Minh Đức, tỉnh Đồng Nai, từ đầu thập niên 80 của thế kỷ XX. Bằng ý chí kiên cường và sự nỗ lực không ngừng, ông đã xây dựng thành công một mô hình kinh tế tổng hợp quy mô lớn, mang lại thu nhập hơn 6 tỷ đồng/năm. Ông Giàng trở thành một trong những điển hình nông dân sản xuất kinh doanh giỏi tiêu biểu của cả nước.

Người Sư cả 'nặng lòng' với cộng đồng người Chăm

Người Sư cả 'nặng lòng' với cộng đồng người Chăm

Ở vùng đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn tại tỉnh Lâm Đồng, Sư cả Thường Xuân Hữu (sinh năm 1947), Chủ tịch Hội đồng chức sắc Bàlamôn giáo tỉnh là người được bà con tin yêu, kính trọng. Không chỉ tận tâm dẫn dắt tín đồ trong sinh hoạt tôn giáo, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, ông còn là người có uy tín tiêu biểu, gương mẫu vận động đồng bào chấp hành chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, xây dựng nếp sống văn minh, góp phần bồi đắp khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Thắp lửa khởi nghiệp cho thanh niên vùng khó

Thắp lửa khởi nghiệp cho thanh niên vùng khó

Sinh năm 1995 tại xã Phú Túc (tỉnh Gia Lai), anh Kpă Séo, Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp và Dịch vụ thanh niên xã Đất Bằng, là một trong những gương mặt thanh niên tiêu biểu của địa phương trong phong trào thi đua lao động sản xuất, khởi nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

Hiến đất mở đường, tháo gỡ 'điểm nghẽn' hạ tầng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Hiến đất mở đường, tháo gỡ 'điểm nghẽn' hạ tầng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Thực hiện khâu đột phá của Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã Ia Hiao lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 về tập trung lãnh đạo, chỉ đạo vận động nhân dân hiến đất mở rộng đường giao thông nông thôn, phong trào hiến đất làm đường tại xã Ia Hiao (tỉnh Gia Lai) thời gian qua đã lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng.

Lớp học tình thương nơi rốn lũ

Lớp học tình thương nơi rốn lũ

Giữa xã Thiên Nhẫn - nơi được mệnh danh là “rốn lũ” của tỉnh Nghệ An có một ngôi trường không còn tiếng trống, không cờ hoa. Thế nhưng, vào mỗi dịp cuối tuần, nơi đây lại rộn ràng tiếng cười nói và tinh thần ham học của hơn 30 học trò tiểu học đặc biệt. Đó là lớp học tình thương do các cựu giáo chức tâm huyết tổ chức cho những đứa trẻ có hoàn cảnh khó khăn được tiếp thêm kiến thức, kỹ năng và hơi ấm yêu thương.

Người phụ nữ Khmer giữ nét vẽ tranh trên kiếng ở xã Thuận Hòa

Người phụ nữ Khmer giữ nét vẽ tranh trên kiếng ở xã Thuận Hòa

Nghệ nhân Triệu Thị Vui, 67 tuổi, ở xã Thuận Hòa (TP Cần Thơ), được biết đến như “người giữ lửa” của nghề vẽ tranh trên kiếng truyền thống, một nét nghệ thuật đặc trưng của văn hóa Khmer Nam Bộ. Qua từng nét vẽ tinh tế, bà tái hiện các tích Phật, mang giá trị nghệ thuật và đậm tính tâm linh, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, góp phần gìn giữ sắc màu tranh kiếng Khmer đang ngày càng hiếm người theo loại tranh thủ công này.

Chàng trai người Tày với thương hiệu Chè Chốt 468

Chàng trai người Tày với thương hiệu Chè Chốt 468

Với ý chí vươn lên và khát vọng làm giàu ngay trên mảnh đất biên cương, anh Lý Đức Dân (người dân tộc Tày, thôn Nà Toong, xã Thanh Thủy, tỉnh Tuyên Quang) đã trở thành một trong 36 thanh niên tiêu biểu được Trung ương Đoàn tuyên dương năm 2025.

Tuyên dương đồng bào dân tộc thiểu số vượt khó, sáng tạo

Tuyên dương đồng bào dân tộc thiểu số vượt khó, sáng tạo

Ngày 3/12, UBND tỉnh Đồng Nai tổ chức Hội nghị biểu dương các gương điển hình tiên tiến trong đồng bào dân tộc thiểu số năm 2025, nhằm tôn vinh những cá nhân có thành tích xuất sắc trong lao động, sản xuất, học tập và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

'Cầu nối' phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa Khmer​​

'Cầu nối' phát triển kinh tế và bảo tồn văn hóa Khmer​​

Hơn 10 năm nay, ông Thạch Bình, 63 tuổi, người dân tộc Khmer - người có uy tín tiêu biểu tại xã Nha Bích (Đồng Nai) được người dân biết đến bởi tinh thần nhiệt huyết, tận tâm trong công việc và luôn gương mẫu trong cộng đồng. Với vai trò là người có uy tín, ông đã và đang trở thành cầu nối quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Khmer tại địa phương.

Những nữ 'nông dân số' ở Lào Cai

Những nữ 'nông dân số' ở Lào Cai

Những năm qua, công tác phát hiện, bồi dưỡng, tổng kết và nhân rộng điển hình tiên tiến đã được các cấp, ngành tỉnh Lào Cai chú trọng thực hiện, qua đó xuất hiện nhiều tấm gương trong cộng đồng đi đầu về phát triển kinh tế, xã hội.

Người có uy tín - Điểm tựa niềm tin cộng đồng

Người có uy tín - Điểm tựa niềm tin cộng đồng

Giữa không gian núi rừng Điện Biên, lực lượng người có uy tín từ lâu giữ vai trò quan trọng trong cộng đồng. Am hiểu phong tục, tiếng nói địa phương, họ là cầu nối đưa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với người dân một cách gần gũi và thuyết phục.

Giữ ngọn lửa yêu văn hóa dân tộc cho trẻ em vùng biên

Giữ ngọn lửa yêu văn hóa dân tộc cho trẻ em vùng biên

Sinh ra trong gia đình có truyền thống dạy tiếng Khmer, cô Thạch Thị Phắt Cà Đi, giáo viên Trường Tiểu học Hòa Đông (xã Phước Vinh, tỉnh Tây Ninh) nỗ lực học tập và chọn mảnh đất vùng biên tỉnh Tây Ninh gắn bó với nghề giáo.

Vượt biển ra đảo gắn bó với sự nghiệp 'trồng người'

Vượt biển ra đảo gắn bó với sự nghiệp 'trồng người'

Tỉnh An Giang hiện có 3 đặc khu gồm: Phú Quốc, Thổ Châu, Kiên Hải; nhiều đảo, xã đảo có trường học ở các cấp học. Với sự tâm huyết, nỗ lực, các thế hệ giáo viên nơi đây đã từng bước nâng cao chất lượng giáo dục địa phương. Nhiều cán bộ, giáo viên từ đất liền đã không ngại vất vả, gian khổ đến với các xã đảo, đặc khu từ giai đoạn còn nhiều khó khăn và gắn bó trong nhiều thập kỷ qua.

Vượt lũ dữ mang con chữ đến vùng biên viễn

Vượt lũ dữ mang con chữ đến vùng biên viễn

Tháng 11 lại về, mang theo không khí lắng đọng của mùa tri ân Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11. Trên dải đất miền biên viễn xã Kim Phú (Quảng Trị), nơi những bản làng của đồng bào Rục, Chứt còn gặp muôn vàn gian khó, hành trình “gieo chữ” của thầy cô giáo dường như càng trở nên thiêng liêng và xúc động hơn bao giờ hết.

'Giữ lửa' tri thức cho học sinh dân tộc Chăm vùng biên giới Tây Nam

'Giữ lửa' tri thức cho học sinh dân tộc Chăm vùng biên giới Tây Nam

Ở miền biên giới tỉnh Tây Ninh trước đây, công tác giáo dục với học sinh dân tộc thiểu số luôn khó khăn do điều kiện kinh tế, rào cản ngôn ngữ và tập quán truyền thống. Bằng sự tận tâm, kiên trì và hiểu biết sâu sắc văn hóa dân tộc Chăm, cô giáo A My Ná - giáo viên Trường Tiểu học Tân Hưng (xã Tân Phú, tỉnh Tây Ninh) đã trở thành điểm tựa vững chắc cho nhiều thế hệ học sinh vùng biên viễn. Cô đã còn góp phần thay đổi nhận thức của phụ huynh, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.

Người thầy - chiến sĩ Công an nhân dân đặc biệt ở vùng cao biên giới

Người thầy - chiến sĩ Công an nhân dân đặc biệt ở vùng cao biên giới

“Hôm nay là buổi học cuối cùng thầy đứng lớp với các bạn. Thầy chuẩn bị về Hà Nội để nhận công tác mới”, sau câu nói ấy, cả phòng học ngưng đọng, trong khóe mắt của Thiếu tá Vũ Văn Chính những giọt nước mắt tự trào ra. Đây là nơi anh đã thổi luồng gió mới vào bộ môn tiếng Anh. Nơi anh đã gắn bó với các học sinh người Mông, người Mảng… của Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở Nậm Ban, xã Pa Tần (Lai Châu) trong 2 năm qua.

Chuyện về những nhà giáo 'cắm bản' nơi vùng cao biên giới

Chuyện về những nhà giáo 'cắm bản' nơi vùng cao biên giới

Những năm gần đây, giáo dục vùng cao tỉnh Thanh Hóa đang từng bước khởi sắc, mở ra nhiều cơ hội học tập cho con em các dân tộc thiểu số. Đằng sau những thành quả ấy là sự cống hiến của những thầy cô tận tâm, bám bản, bám lớp để “gieo chữ” nơi những bản làng biên giới xa xôi.

'Ngọn hải đăng' mang ánh sáng tri thức đến với trẻ em vùng cao

'Ngọn hải đăng' mang ánh sáng tri thức đến với trẻ em vùng cao

Vượt qua đói nghèo, những cung đường hiểm trở và khó khăn, các giáo viên cắm bản đã chọn ở lại để gieo mầm tri thức trên chính quê hương mình. Tình yêu nghề, yêu trẻ đã trở thành động lực mạnh mẽ, giúp họ kiên trì bám trụ, là những "ngọn hải đăng" mang ánh sáng tri thức đến bản làng xa xôi.

Thắp sáng tri thức nơi vùng biên

Thắp sáng tri thức nơi vùng biên

Trong hành trình thầm lặng của sự nghiệp trồng người, có những thầy cô đã dành cả thanh xuân để gắn bó với vùng cao, biên giới. Họ vượt lên gian khó, coi trường lớp là nhà, coi học trò như con, coi việc gieo chữ là sứ mệnh cả đời. Những câu chuyện giản dị nhưng xúc động ấy góp phần làm nên ý nghĩa của chương trình “Chia sẻ cùng thầy cô” 2025, nơi tôn vinh những con người bình dị mà phi thường.