Độc đáo nghệ thuật đan mâm của đồng bào Hà Nhì

Xã Y Tý (huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai) không chỉ được thiên nhiên ban tặng cảnh sắc hùng vĩ thơ mộng mà còn mang đậm văn hóa bản sắc của dân tộc Hà Nhì. Đặc biệt, nghệ thuật đan mâm với những kỹ thuật tinh xảo là một trong nét văn hóa đặc sắc được đồng bào Hà Nhì giữ gìn, bảo tồn nghề truyền thống của cha ông.

Mỗi gia đình người Hà Nhì trên mảnh đất Y Tý đều có ít nhất một chiếc mâm cơm truyền thống. Bởi lẽ, mâm cơm của người Hà Nhì là biểu tượng cho đất trời, sự viên mãn, sung túc và sum vầy.

IMG_5844.jpg
Để có sản phẩm một chiếc mâm tốt, khâu chọn nguyên liệu đóng vai trò rất quan trọng để mâm được bền và đẹp. Ảnh: Hải Ly

Ông Ly Giờ Lúy, 67 tuổi, người Hà Nhì ở thôn Choản Thèn là một trong số ít người còn biết nghệ thuật đan lát truyền thống ở Y Tý. Ông chia sẻ: Chiếc mâm là một trong những vật dụng quen thuộc đối với ông từ thuở nhỏ và là vật dụng quen thuộc trong từng nếp nhà người Hà Nhì.

IMG_5858.jpg
Từ những nguyên liệu được chọn lựa, bằng bàn tay khéo léo, đồng bào Hà Nhì tạo hình từng bộ phận của mâm. Ảnh: Hải Ly

Để hoàn thiện được một chiếc mâm truyền thống phải trải qua nhiều công đoạn. Công đoạn đầu tiên là chuẩn bị nguyên liệu. Nguyên liệu làm ra một chiếc mâm đều từ thiên nhiên như: tre, trúc, mây, giang, vầu,... Khâu chọn nguyên liệu phải kỹ lưỡng. Nguyên liệu thường lấy vào cuối tháng vì thời điểm đó cây sẽ róc nước và tránh được mối mọt.

IMG_5872.jpg
Các chi tiết của mâm phải được làm thật cẩn thận để có thể ghép khớp lại với nhau. Ảnh: Hải Ly

Mỗi chiếc mâm sẽ được đan rời các bộ phận. Đầu tiên là dựng khung, đan chân đế và vành mâm, cuối cùng là mặt mâm. Các bộ phận đã đan xong sẽ được ghép lại bằng một sợi mây để hoàn thiện sản phẩm.

IMG_5882.jpg
Phần vành mâm được làm tỷ mẩn, đôi tay người thợ phải liên tục thắt thật chặt các nút đan. Ảnh: Hải Ly

Kỹ thuật đan của người Hà Nhì cũng vô cùng đa dạng: ô vuông, ngang, dọc, đan bắt chéo… Phần vành mâm bên trong được luồn trúc, bên ngoài là mây. Trong quá trình làm, đôi tay phải liên tục thắt thật chặt các nút đan.

Ông Lúy cho biết: “Phần đan khó nhất là phần mặt mâm (bàn mâm). Nếu không cẩn thận thì không thể ghép kín bàn mâm với chân mâm được. Điều này đòi hỏi người đan phải thật khéo tay, đan vòng của chân và mâm đều nhau mới khớp được. Bàn mâm phải đan 3 lớp. Trước khi đan phải chuốt nan mai, trúc và dây mây thật bóng thì mâm mới đẹp”.

IMG_5856.jpg
Ông Ly Giờ Lúy đang tiến hành đan mâm và dạy lại cho thế hệ trẻ. Ảnh: Hải Ly

Để hoàn thành một chiếc mâm, người đan thành thạo như ông Ly Giờ Lúy phải mất chục ngày công đan liên tục, chưa kể thời gian chuẩn bị vật liệu.

Mâm mây khi đan xong được gác lên gác bếp hong khói, bồ hóng, khoác lên mình một lớp sơn màu thời gian. Lớp sơn ấy cũng chính là lớp bảo vệ giúp mâm không bị mối mọt và dùng bền hơn. Hiện tại, giá bán mỗi chiếc mâm từ 2,5 triệu đồng - 3 triệu đồng, tùy kích thước.

IMG_5884.jpg
Để hoàn thành một chiếc mâm, người đan thành thạo sẽ mất khá nhiều thời gian và công sức. Ảnh: Hải Ly

Chiếc mâm cơm không chỉ đơn giản chỉ là vật dụng hàng ngày trong gia đình người Hà Nhì, mà còn là vật dụng để đồ lễ, cúng tế trong những nghi lễ truyền thống như lễ hội “Khô Già Già”, nghi lễ tết “Gạ Tho Tho”, tết “Gạ Ma Do” và những nghi lễ truyền thống khác.

IMG_5892.jpg
Sau khi hoàn thành, mâm sẽ được treo trên gác bếp hong khói và bồ hóng để cho bóng đẹp và không bị mọt. Ảnh: Hải Ly

Chiếc mâm của đồng bào Hà Nhì giống như một tác phẩm nghệ thuật bởi sự khéo léo, tinh tế, tỉ mỉ trong từng họa tiết, hoa văn đẹp mắt và được tạo bằng kỹ thuật đan tay vô cùng tinh xảo.

IMG_5851.jpg
Ngoài chiếc mâm truyền thống, đồng bào Hà Nhì ở Y Tý còn đan lát các vật dụng gia đình từ mây tre để sử dụng và phục vụ du lịch. Ảnh: Hải Ly

Tuy nhiên, hiện nay số người biết đan mâm ở Y Tý còn rất ít, ông Ly Giờ Lúy trăn trở về vấn đề truyền nghề cho lớp trẻ để các giá trị truyền thống của cha ông được lưu giữ ngàn đời, không bị thất truyền. Ông Lúy chia sẻ: “Hiện tại ở xã chỉ còn 4 người biết đan thành thạo các vật dụng truyền thống. Đan lát là đặc trưng của dân tộc, tôi cũng muốn nghề này được phát triển thêm. Nhưng hiện tại, con cháu đi học, đi làm hết nên việc truyền lại nghề rất khó khăn”.

Hải Ly

(Báo ảnh Dân tộc và Miền núi)

Có thể bạn quan tâm

Vững vàng thế trận lòng dân nơi cực Tây Tổ quốc

Vững vàng thế trận lòng dân nơi cực Tây Tổ quốc

Giữa vùng đất biên cương nơi cực Tây của Tổ quốc, dù còn nhiều gian khó, nhưng ngày cũng như đêm, những người lính vẫn chắc tay súng, kiên cường bám trụ nơi tuyến đầu, bảo vệ từng cột mốc, từng tấc đất thiêng liêng của non sông. Không chỉ hoàn thành tốt nhiệm vụ quốc phòng - an ninh, các chiến sĩ Ban Chỉ huy Phòng thủ khu vực 1 - Mường Nhé còn đồng hành, sẻ chia cùng đồng bào, góp phần củng cố “thế trận lòng dân”, gieo niềm tin và khát vọng bình yên nơi phên dậu Tổ quốc.

Nghệ An: Người phụ nữ Thái nặng lòng với trang phục truyền thống của dân tộc Ơ Đu

Nghệ An: Người phụ nữ Thái nặng lòng với trang phục truyền thống của dân tộc Ơ Đu

Hơn 15 năm qua, bà Vi Thị Dung, gần 80 tuổi, dân tộc Thái tại bản Văng Môn (xã Nga My, tỉnh Nghệ An), nơi đồng bào Ơ Đu tập trung sinh sống, vẫn luôn đau đáu việc gìn giữ, trao truyền bộ trang phục truyền thống của người Ơ Đu. Hiện nay, bà Vi Thị Dung là một trong số rất ít người tại bản Văng Môn nắm bắt được kỹ thuật dệt và nhớ được các mẫu họa tiết, hoa văn trên các bộ phận váy, dây thắt lưng, áo, khăn quàng của bộ trang phục truyền thống phụ nữ Ơ Đu.

'Người gieo mầm xanh' ở đất Sen hồng

'Người gieo mầm xanh' ở đất Sen hồng

Với lòng yêu nghề và kiến thức chuyên môn vững vàng, thầy Lê Văn Sơn, giáo viên Trường Trung học phổ thông Lấp Vò 1 (tỉnh Đồng Tháp) đã đạt nhiều thành tích xuất sắc trong bồi dưỡng học sinh giỏi môn Sinh học. Thầy được ví như “người gieo mầm xanh”, tận tâm dìu dắt nhiều thế hệ học trò vươn tới thành công, trong đó có không ít em đạt giải cao trong kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia và được tuyển thẳng vào các trường đại học.

Nữ doanh nhân lan tỏa tinh hoa thảo dược quê hương

Nữ doanh nhân lan tỏa tinh hoa thảo dược quê hương

Với khát vọng vươn lên, dám nghĩ dám làm, chị Mai Thị Thủy, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Cao Dược liệu Định Sơn Mai Thị Thủy, xã Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, đã mạnh dạn khởi nghiệp, phát triển thương hiệu các sản phẩm dược liệu ở địa phương ra thị trường lớn, làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.

Nữ giám đốc 9X khởi nghiệp từ hạt gạo vươn ra thế giới

Nữ giám đốc 9X khởi nghiệp từ hạt gạo vươn ra thế giới

Giám đốc Công ty TNHH MEDIFOOD.IO Trần Mạc Vân Anh ở phường Chơn Thành (tỉnh Đồng Nai) là điển hình sáng về người phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo, đưa sản phẩm làm bằng hạt gạo truyền thống Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế, đồng thời có những đóng góp tích cực cho cộng đồng và phát triển bền vững.

Hành trình đưa nông sản Việt từ bản làng vươn ra thế giới

Hành trình đưa nông sản Việt từ bản làng vươn ra thế giới

Bà Thị Khưi (41 tuổi, người dân tộc M’nông) sống tại xã Thọ Sơn, tỉnh Đồng Nai không chỉ nối gót ông cha xây dựng quê hương mà còn trở thành Giám đốc một hợp tác xã trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, tiên phong đưa nông sản Việt vươn ra thế giới. Bà còn góp phần phát triển nông nghiệp sạch bền vững, cải thiện cuộc sống ấm no cho đồng bào dân tộc thiểu số tại địa phương.

Người giữ 'lá chắn vi sinh' bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Người giữ 'lá chắn vi sinh' bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Gần 30 năm gắn bó với công tác xét nghiệm, nghiên cứu vi sinh và phòng chống dịch bệnh, bác sĩ Nguyễn Thị Tuyết Vân (sinh năm 1969), Trưởng khoa Vi sinh - Miễn dịch, Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên (phường Tân An, tỉnh Đắk Lắk) đã trở thành hình ảnh tiêu biểu của người phụ nữ tận tụy với nghề, luôn lấy lợi ích cộng đồng làm mục tiêu.

'Chim Chơ-rao đầu đàn' dũng cảm, nhân hậu ở đại ngàn Tây Nguyên

'Chim Chơ-rao đầu đàn' dũng cảm, nhân hậu ở đại ngàn Tây Nguyên

Trong những năm tháng kháng chiến chống đế quốc Mỹ, giữa núi rừng Tây Nguyên khốc liệt, người phụ nữ Jrai tên Rơ Châm H’Yéo (sinh năm 1950, phường Pleiku, tỉnh Gia Lai) đã trở thành biểu tượng của lòng quả cảm và trung kiên. Bà được biết đến với nhiều danh hiệu như "Kiện tướng gùi đạn", "Dũng sĩ diệt Mỹ", "Dũng sĩ diệt xe cơ giới", "Người phụ nữ thép trên chiến trường Tây Nguyên".

'Bó đũa yêu thương' - nơi kết nối những trái tim người bệnh chạy thận ở Điện Biên

'Bó đũa yêu thương' - nơi kết nối những trái tim người bệnh chạy thận ở Điện Biên

Dù mang trong mình căn bệnh suy thận giai đoạn cuối nhưng với tấm lòng nhân ái, Thượng sỹ Giàng A Thắng, cán bộ Bệnh viện 7/5 (tỉnh Điện Biên) đã thành lập mô hình "bó đũa yêu thương” nhằm tạo việc làm, giúp người bệnh có thêm nguồn kinh phí để chữa bệnh. Mô hình còn là nơi kết nối những trái tim, giúp những bệnh nhân chạy thận ở Điện Biên vươn lên trong cuộc sống.

Cô đỡ thôn bản - những người giữ mạch sống nơi đại ngàn

Cô đỡ thôn bản - những người giữ mạch sống nơi đại ngàn

Từng là địa bàn vùng trũng về y tế cơ sở với tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh trong nhóm cao nhất cả nước, giờ đây, công tác bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân tại tỉnh Lào Cai đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Trong đó, không thể không kể đến sự đóng góp thầm lặng của những cô đỡ thôn bản đang ngày đêm tận tụy chăm sóc sự sống mới giữa núi rừng.

Hành trình gắn sao cho sữa bò Vĩnh Tường

Hành trình gắn sao cho sữa bò Vĩnh Tường

Trong khi nhiều người trẻ rời bỏ quê hương tìm kiếm cơ hội nơi phố thị thì anh Nguyễn Tiến Lộc (xã Vĩnh Phú, tỉnh Phú Thọ) đã chọn quay về quê hương, mang theo khát vọng nâng tầm nông sản địa phương, đưa sản vật quê hương vươn xa.

Thu tiền triệu mỗi ngày từ rau rừng

Thu tiền triệu mỗi ngày từ rau rừng

Tại xã Nghĩa Trung (tỉnh Đồng Nai), nhiều nông dân ai cũng biết chàng trai người dân tộc Khmer Thạch Sum ngụ tại thôn 4 là một điển hình khởi nghiệp tiêu biểu cho tinh thần dám nghĩ, dám làm từ đặc sản cây rau nhíp rừng hoang dại thành nguồn thu nhập bền vững cho gia đình.

Người nông dân góp phần khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên bản đồ thế giới

Người nông dân góp phần khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên bản đồ thế giới

Từ đam mê với những chú ong nhỏ bé nhưng cần mẫn làm việc, ông Lê Lộc Quân (46 tuổi, xã Dầu Giây, tỉnh Đồng Nai) từng bước gây dựng thương hiệu mật ong Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế. Không chỉ là nông dân sản xuất giỏi với doanh thu 25 tỷ đồng/năm, ông còn là người tiên phong ứng dụng công nghệ cao trong nuôi ong góp phần khẳng định vị thế mật ong Việt Nam trên bản đồ xuất khẩu nông sản thế giới.

Người dân đồng thuận giao đất cho dự án cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành

Người dân đồng thuận giao đất cho dự án cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành

Dự án cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành đi qua xã Nha Bích (Đồng Nai) gần 10 km đã nhận được sự đồng thuận cao từ người dân, vượt kế hoạch giao mặt bằng của tỉnh đề ra. Dù phải hy sinh cả diện tích cao su đang khai thác, ảnh hưởng đến nguồn thu nhập chính, nhiều hộ dân vẫn sẵn lòng làm gương, tiên phong giao đất.

Từ ruộng lúa biên cương đến thế trận lòng dân vững chắc

Từ ruộng lúa biên cương đến thế trận lòng dân vững chắc

Gần 25 năm qua, mô hình trồng lúa nước do Đồn Biên phòng Ia Púch (Ban Chỉ huy Bộ đội biên phòng, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Gia Lai) khởi xướng đã làm thay đổi căn bản đời sống của đồng bào Jrai ở xã Ia Púch, vùng biên giới phía Tây của tỉnh.

Quyết đoán giữa ranh giới sinh tử trong lũ dữ

Quyết đoán giữa ranh giới sinh tử trong lũ dữ

Trận lũ ống, lũ quét với mực nước vượt đỉnh lũ lịch sử xảy ra ngày 29/9 đã khiến bản Na Ngân (xã Nga My, tỉnh Nghệ An) chịu thiệt hại nặng nề về nhà cửa, hoa màu, vật nuôi và giao thông. Sau khi lũ dữ đi qua, điều khiến người dân bản cảm thấy nhẹ lòng nhất là không có thiệt hại về người. Sự may mắn ấy phần lớn nhờ vào sự nhanh trí và quyết đoán của chàng trai trẻ Lương Văn Ủn (sinh năm 1992) - Phó Trưởng bản, Tổ trưởng Tổ an ninh bản Na Ngân.

Xuyên đêm, căng mình cùng nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai

Xuyên đêm, căng mình cùng nhân dân khắc phục hậu quả thiên tai

Những ngày đầu tháng 10, mưa lớn kéo dài do hoàn lưu bão số 10 đã nhấn chìm nhiều xã, phường và các xã vùng cao biên giới của tỉnh Tuyên Quang. Sạt lở, ngập lụt, chia cắt giao thông xảy ra trên diện rộng, hàng nghìn hộ dân bị ảnh hưởng nặng nề, nhiều người phải di dời khẩn cấp.

Làm giàu từ mô hình kinh tế tổng hợp

Làm giàu từ mô hình kinh tế tổng hợp

Nông dân Nguyễn Nhẫn (57 tuổi, ở thôn Kim Thành Thượng, xã Phước Giang, tỉnh Quảng Ngãi) với những thành công lớn trong phát triển kinh tế nông hộ đã vinh dự nhận danh hiệu “Nông dân Việt Nam xuất sắc” năm 2025. Tấm gương của ông đã lan tỏa đến nhiều nông dân khác trong vùng, động lực để phát triển kinh tế, vươn lên làm giàu chính trên chính mảnh đất quê hương.

Nông dân tỷ phú với mô hình kết hợp 'nuôi - trồng'

Nông dân tỷ phú với mô hình kết hợp 'nuôi - trồng'

Năm 2025, thành phố Cần Thơ có 3 nông dân được Hội Nông dân Việt Nam bình chọn là nông dân xuất sắc Việt Nam, trong đó có ông Trần Hồng Quan, ấp Trường Hiệp, xã Trường Long Tây. Với mô hình phát triển kinh tế - nuôi ba ba kết hợp trồng sầu riêng và lúa, nông dân Trần Hồng Quan thu lợi nhuận tiền tỷ mỗi năm.

Bí thư chi bộ sản xuất, kinh doanh giỏi, đi đầu trong các phong trào thi đua

Bí thư chi bộ sản xuất, kinh doanh giỏi, đi đầu trong các phong trào thi đua

Không chỉ phát triển kinh tế gia đình vững mạnh, tạo việc làm cho hàng chục lao động địa phương, anh Nguyễn Văn Long, sinh năm 1981, tiểu khu La Mát, phường Châu Sơn, tỉnh Ninh Bình còn là tấm gương tiêu biểu trong phong trào xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh tại địa phương. Anh vừa được vinh danh là Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2025.

Vươn lên làm giàu nhờ nông nghiệp công nghệ cao

Vươn lên làm giàu nhờ nông nghiệp công nghệ cao

Từ một vùng đất nghèo khó, xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng đã phát huy tiềm năng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, du lịch, thương mại và dịch vụ; nhiều hộ dân đã mạnh dạn đầu tư nhà màng, nhà lưới, nuôi cá tầm, trồng dưa lưới… mang lại thu nhập cao.

Tuổi trẻ vượt khó, tự tin làm giàu trên quê hương

Tuổi trẻ vượt khó, tự tin làm giàu trên quê hương

Không bằng cấp nông nghiệp chuyên sâu, không nguồn vốn dồi dào, “vũ khí” lớn nhất là niềm đam mê chăn nuôi cháy bỏng và một ý chí sắt đá được tôi luyện từ những năm tháng phải nghỉ học sớm để phụ giúp gia đình, anh Lê Duy Bảo, sinh năm 1999, Bí thư Chi đoàn khóm 8, phường Tân Thành (Cà Mau) đã nhìn thấy cơ hội trong nghịch cảnh và quyết tâm biến khó khăn thành khởi đầu lập nghiệp.

Thành công của nhà nông dân tộc thiểu số với mô hình nông nghiệp công nghệ cao

Thành công của nhà nông dân tộc thiểu số với mô hình nông nghiệp công nghệ cao

Tại tỉnh Đồng Nai, nhà nông là hộ dân tộc thiểu số đã mạnh dạn áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp đang mang lại hiệu quả vượt trội. Với sự hỗ trợ từ các chính sách của Nhà nước và vai trò cầu nối của Hội Nông dân, nhiều nông dân đã mạnh dạn thay đổi tư duy, từ bỏ lối canh tác truyền thống để tiếp cận các mô hình tiên tiến, mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế nông nghiệp bền vững.

Ông 'vua cam' nơi vùng đất đồi cằn cỗi

Ông 'vua cam' nơi vùng đất đồi cằn cỗi

Về xã Nam Trạch, hỏi ông Bế Văn Mai, ai cũng biết đến vì ông là “vua cam” trên vùng đất đồi này. Ông Bế Văn Mai (xã Nam Trạch, tỉnh Quảng Trị) là một trong những tấm gương tiêu biểu trong phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi.

Mở hướng mới phát triển nông nghiệp xanh ở lòng Bảy Núi

Mở hướng mới phát triển nông nghiệp xanh ở lòng Bảy Núi

Từ ý tưởng nhen nhóm trong đại dịch COVID-19, với bản lĩnh, sự nhạy bén và tinh thần dám dấn thân, chị Châu Thị Nương (48 tuổi, xã Cô Tô, tỉnh An Giang) đã gây dựng thành công trang trại trồng nấm dược liệu công nghệ cao tuần hoàn khép kín với quy mô hàng chục ha, mang tên “Nương Farm”. Thành công của chị Nương đã mở ra hướng phát triển nông nghiệp xanh, bền vững giữa lòng Bảy Núi.

'Tỷ phú nông dân' trong phong trào đổi mới sáng tạo

'Tỷ phú nông dân' trong phong trào đổi mới sáng tạo

Phong trào đổi mới sáng tạo đang lan tỏa mạnh mẽ trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Nhiều nông dân đã mạnh dạn áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, đạt hiệu quả kinh tế cao, góp phần thúc đẩy phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững. Trong số đó, ông Nguyễn Văn Đường ở xã Phú Bình, là tấm gương tiêu biểu.

Mở lối phát triển nông nghiệp địa phương, giúp xóa đói giảm nghèo

Mở lối phát triển nông nghiệp địa phương, giúp xóa đói giảm nghèo

Phụ nữ Hưng Yên thời gian qua đã không ngừng nỗ lực trong phát triển kinh tế, vươn lên làm chủ cuộc sống. Họ không chỉ là người vợ, người mẹ tảo tần mà còn là những chủ doanh nghiệp tiên phong, mở lối phát triển nông nghiệp địa phương, đồng thời là cầu nối, hỗ trợ nông dân trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, giúp xóa đói giảm nghèo, làm giàu trên mảnh đất quê hương.