Phan Kế An-Người họa sĩ đa tài

Phan Kế An-Người họa sĩ đa tài
Hình ảnh của Bác theo suốt cuộc đời 

Phan Kế An sinh ngày 20/3/1923; quê ở thôn Mông Phụ, xã Đường Lâm, thị xã Sơn Tây. Cha ông là Khâm sai đại thần Phan Kế Toại từng giữ chức Bộ trưởng Nội vụ, Phó Thủ tướng Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa. Phan Kế An học khóa XVIII (1944-1945) tại Trường Mỹ thuật Đông Dương, nay là Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam. Ông là một trong những hội viên đầu tiên của ngành hội họa - Hội Mỹ thuật Việt Nam, là người có nhiều công vun đắp, dựng xây các sự nghiệp mỹ thuật của nước nhà... 
 
Họa sĩ Phan Kế An. Ảnh: TTXVN
Họa sĩ Phan Kế An. Ảnh: TTXVN

Họa sĩ sớm tham gia hoạt động sinh viên cứu quốc, Cách mạng tháng Tám năm 1945 tại Hà Nội. Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, ông cùng nhiều văn nghệ sĩ lên Việt Bắc công tác ở Hội Văn hóa Cứu quốc cùng với nhiều họa sĩ đàn anh lúc bấy giờ là Mai Văn Nam, Tạ Thúc Bình, Vĩnh Noãn, Mai Văn Hiến, Lê Phá, Kim Đồng, Phan Thông, Nguyễn Tư Nghiêm, Tôn Đức Lượng, Nguyễn Văn Thiện... Sau đó, ông chuyển đến công tác ở tòa soạn Báo Sự thật, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Trường Chinh, họa sĩ Phan Kế An được tòa soạn giao nhiệm vụ vẽ ký họa về Bác Hồ. 

Khi còn tại thế, họa sĩ từng tâm sự về thời gian được sống và vẽ bên cạnh Bác rằng hai tuần tuy ngắn ngủi nhưng vô cùng ý nghĩa. Ông đã học được biết bao bài học quý báu từ Người. Sự giản dị trong bữa ăn, lối sống; sự ân cần quan tâm đến từng việc nhỏ; giờ giấc, kỷ luật trong lao động… là những gì mà người họa sĩ - chiến sĩ ấy cảm nhận được sâu sắc khi ở bên Người. 

Thời điểm ấy, ông đã sáng tác hơn 20 bức ký họa về Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mỗi bức đều ẩn chứa trong đó những cảm nhận sâu sắc, niềm yêu kính đối với Người. Trong số đó, có những bức tranh đã được in với số lượng lớn, đủ để phát hành khắp các chiến khu, nhiều bức đến nay đã được xem là những tác phẩm tiêu biểu của nền mỹ thuật đương đại Việt Nam. Tuy nhiên, ấn tượng nhất đối với họa sĩ là bức ký họa đơn sơ bằng bút sắt đã được Bác cũng như ban Biên tập chọn đăng trên báo Sự Thật (tiền thân của báo Nhân Dân) tháng 12/1948. 

Có lẽ những bức ký họa ấy đã khơi nguồn để chủ đề Bác Hồ chảy mãi trong suốt cuộc đời cầm cọ vẽ của họa sĩ Phan Kế An. Để rồi khi không còn được gặp Bác, chỉ vẽ Bác qua trí tưởng tượng hay khi mắt đã mờ, chân đã chậm, họa sĩ vẫn ”tạc“ chân dung Người bằng trái tim và tất cả tình cảm, lòng kính yêu của mình. 

Người họa sĩ tài năng 

Sinh thời, họa sĩ Phan Kế An sáng tác ở nhiều thể loại và sử dụng thành thạo nhiều chất liệu như: sơn mài, sơn dầu, lụa, khắc gỗ... Ông được xem là một trong những người đầu tiên đặt nền móng cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Đặc biệt, ông có công tìm ra hai gam màu xám xanh và xanh chàm nổi tiếng trong tranh sơn mài Việt Nam. 

Nhắc đến họa sĩ Phan Kế An, công chúng yêu mỹ thuật Việt Nam đều nhớ đến những tác phẩm nổi tiếng của ông như: “Những đồi cọ”, “Cánh đồng bản Bắc”, “Gác chuông”,  “Bác Hồ làm việc ở lán Nà Lừa” ... Trong đó bức tranh “Nhớ một chiều Tây Bắc” đã trở thành dấu ấn vàng son trong lịch sử hội họa Việt Nam. Bức tranh vẽ cảnh núi non hùng vĩ với những mảng nắng chiều vương vất, bóng dáng những anh bộ đội thấp thoáng đây đó, đầy gợi cảm với màu sắc trong sáng của núi rừng Tây Bắc. Đây cũng chính là tác phẩm đã gợi cho họa sĩ - nhà thơ Đoàn Việt Bắc phổ thơ và nhạc sĩ Vũ Thanh sáng tác nhạc thành ca khúc cùng tên.  Bức vẽ nổi tiếng "Nhớ một chiều Tây Bắc" của Phan Kế An hiện được lưu giữ tại Viện Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tại Thủ đô Hà Nội. 

Tác phẩm “Bác Hồ làm thơ ở Pác Bó” (30/11/1969 – họa sĩ Phan Kế An). Ảnh: Báo Ảnh Việt Nam - TTXVN
Tác phẩm “Bác Hồ làm thơ ở Pác Bó” (30/11/1969 – họa sĩ Phan Kế An).
Ảnh: Báo Ảnh Việt Nam - TTXVN

Không chỉ nổi tiếng với tranh ký họa, họa sĩ Phan Kế An còn được biết đến với dòng tranh biếm họa cùng bút danh Phan Kích. Tranh của ông luôn được đánh giá cao về chất lượng nghệ thuật, có phong cách hiện thực, tập trung nhiều đề tài gắn bó với lãnh tụ, kháng chiến, sinh hoạt của các dân tộc miền núi, trung du bằng cảm xúc chân thực và sâu lắng. Ngoài chân dung Bác Hồ nổi tiếng, họa sỹ Phan Kế An còn vẽ chân dung của nhiều văn nghệ sĩ có uy tín, nổi tiếng ở nước ta một cách sắc sảo, chân thật như Nguyên Hồng, Thế Lữ, Nguyễn Công Hoan, Nguyễn Huy Tưởng, Nguyễn Tuân, Hoài Thanh, Hoàng Trung Thông, Trần Lê Văn, Quang Dũng, Hoàng Cầm, Anh Thơ… cùng bao người khác. 

Hơn 70 năm cầm cọ vẽ, họa sĩ Phan Kế An có nhiều tranh tham gia các triển lãm và cũng đã được nhận nhiều giải thưởng lớn như: Giải thưởng ở Triển lãm Mỹ thuật tháng Tám năm 1946; Giải Nhất tranh đả kích Triển lãm Hội họa năm 1951; Giải thưởng Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc các năm 1955, 1958 và 1985; Giải thưởng mỹ thuật họa sĩ cao tuổi Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam năm 1998. Đặc biệt, đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của ông được ghi nhận bằng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001 với các tác phẩm sơn mài, khắc gỗ, bột màu, sơn dầu: “Nhớ một chiều Tây Bắc”, “Gặt ở Việt Bắc”, “Bác Hồ”, “Những đồi cọ”, “Bác làm việc ở lán Nà Lừa”, “Cánh đồng bản Bắc". Nhiều bức tranh của ông được in và phổ biến rộng rãi bằng nhiều hình thức khác nhau. Trong đó, bức "Gác chuông" (vẽ chùa Trăm gian) và bức "Bụi nứa miền xuôi" của ông được đặt vị trí trang trọng trong Viện bảo tàng Emitage và Bảo tàng Phương Đông - Liên Xô cũ... 

Bức chân dung Bác Hồ, họa sĩ Phan Kế An vẽ năm 1948. Ảnh: Tư liệu baotanglichsu.vn
Bức chân dung Bác Hồ, họa sĩ Phan Kế An vẽ năm 1948. Ảnh: Tư liệu baotanglichsu.vn 
Nói về người họa sĩ tài năng này, họa sĩ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam ghi nhận: Ngay từ đầu những ngày đầu cách mạng, họa sĩ Phan Kế An đã tham gia tuyên truyền cứu quốc bằng chính chuyên môn của mình. Trong những tác phẩm của ông, có nhiều tranh về Bác Hồ, về miền trung du,  cuộc kháng chiến của dân tộc, nhiều tranh cổ động, biếm họa phục vụ kịp thời các giai đoạn cách mạng và kháng chiến. Những năm gần đây, tuy tuổi cao sức yếu nhưng họa sĩ Phan Kế An vẫn tiếp tục sáng tác những tác phẩm mới và tham gia hoạt động của Hội. Chỉ cách đây hơn một tháng, dù ngồi trên xe lăn, ông vẫn đến dự lễ kỷ niệm 60 năm thành lập Hội Mỹ thuật Việt Nam. Ông được các đại biểu, thế hệ họa sĩ, người hoạt động trong ngành mỹ thuật vô cùng kính trọng. 

Họa sĩ Phan Kế An đã về với đất mẹ nhưng tình yêu hội họa, cống hiến của ông cho nền mỹ thuật Việt Nam sẽ còn mãi với thời gian, những tác phẩm gắn với tên tuổi của ông sẽ sống mãi cùng nền hội họa nước nhà.
Mỹ Bình 
TTXVN

Có thể bạn quan tâm

Nhiều hoạt động chào mừng Lễ hội Katê

Nhiều hoạt động chào mừng Lễ hội Katê

Nhằm tôn vinh bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Chăm, tỉnh Khánh Hòa tổ chức nhiều hoạt động đặc sắc chào mừng Lễ hội Katê năm 2025 diễn ra trong 3 ngày (từ 20 - 22/10). Sự kiện không chỉ là dịp để cộng đồng người Chăm theo đạo Bàlamôn thể hiện lòng biết ơn các vị thần linh và tổ tiên, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi mà còn là cơ hội quảng bá văn hóa, du lịch địa phương.

Đánh thức tiềm năng du lịch đập thủy lợi Phước Hòa

Đánh thức tiềm năng du lịch đập thủy lợi Phước Hòa

Không chỉ là nơi điều tiết, cung cấp nước ngọt cho cả vùng rộng lớn, đập thủy lợi Phước Hoà (xã Nha Bích, tỉnh Đồng Nai) với diện tích hơn 2.000 ha được đánh giá có tiềm năng lớn để phát triển du lịch. Tuy nhiên, đến nay khu vực này mới ở dạng tiềm năng, cần được "đánh thức" để phát triển xứng tầm.

Tết Trung thu nơi phên giậu của Tổ quốc

Tết Trung thu nơi phên giậu của Tổ quốc

Những ngày đầu tháng 10, khi không khí Tết Trung thu lan tỏa khắp nơi, tại các xã biên giới của tỉnh Gia Lai, tiếng trống múa lân, lời ca tiếng hát của các em nhỏ lại rộn ràng vang lên giữa núi rừng.

Đánh thức giá trị di sản bằng công nghệ

Đánh thức giá trị di sản bằng công nghệ

Tây Ninh được biết đến là vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hóa đồng thời sở hữu kho tàng di sản phong phú với 223 di tích được xếp hạng từ cấp quốc gia đặc biệt đến cấp tỉnh, cùng 14 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và một di sản văn hóa phi vật thể nhân loại. Những giá trị quý báu ấy đang từng ngày được “đánh thức” và lan tỏa mạnh mẽ nhờ ứng dụng công nghệ số, mở ra hướng đi mới trong bảo tồn, phát huy di sản, đồng thời hòa nhịp cùng dòng chảy phát triển trong kỷ nguyên số.

Phát triển du lịch xanh gắn với văn hóa bản địa

Phát triển du lịch xanh gắn với văn hóa bản địa

Sau sáp nhập, tỉnh Vĩnh Long trở thành vùng đất giàu tiềm năng về du lịch nhờ vị trí địa lý chiến lược, tài nguyên phong phú và bản sắc văn hóa đặc trưng. Địa phương đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm du lịch của vùng Tây Nam Bộ.

Lâm Đồng chú trọng dạy tiếng Chăm, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa

Lâm Đồng chú trọng dạy tiếng Chăm, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa

Tại tỉnh Lâm Đồng, nơi có đông đồng bào Chăm sinh sống, công tác dạy tiếng Chăm trong trường học vùng dân tộc thiểu số đang được chú trọng triển khai. Đây không chỉ là bước đi quan trọng nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của cộng đồng người Chăm, mà còn góp phần hỗ trợ học sinh nâng cao kỹ năng ngôn ngữ, đặc biệt là trong học tiếng Việt và tiếp cận kiến thức mới một cách hiệu quả hơn.

Phát huy giá trị Lễ hội Thành Tuyên

Phát huy giá trị Lễ hội Thành Tuyên

Sức ảnh hưởng của Lễ hội Thành Tuyên ngày càng lớn và có sự lan tỏa rộng rãi, thu hút hàng nghìn người tham gia mỗi năm. Bên cạnh thành công đó, Lễ hội Thành Tuyên 2025 cũng ghi nhận một số ý kiến trái chiều, phản án liên quan đến các hoạt động rước diễu.

Sôi nổi Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số

Sôi nổi Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số

Ngày 25/9, tại Nhà thi đấu Thể dục Thể thao tỉnh Thái Nguyên, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức khai mạc Ngày hội thể thao các dân tộc thiểu số tỉnh Thái Nguyên năm 2025 với hai môn thi đấu: Tung còn và Bắn nỏ.

Triển lãm hơn 230 hình ảnh, tư liệu quý về Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk

Triển lãm hơn 230 hình ảnh, tư liệu quý về Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk

Ngày 25/9, chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk lần thứ I và Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tại Bảo tàng tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh khai mạc Triển lãm chuyên đề “Đảng bộ tỉnh Đắk Lắk - Những chặng đường lịch sử”.

Đồng bào Khmer đón lễ Sene Dolta 2025 trong không khí vui tươi và đầm ấm

Đồng bào Khmer đón lễ Sene Dolta 2025 trong không khí vui tươi và đầm ấm

Từ ngày 21 đến 23/9, đồng bào Khmer Nam Bộ tổ chức lễ Sene Dolta (còn gọi là lễ Sen Dolta, hay Sen Đôn-ta) một trong những lễ truyền thống quan trọng trong năm. Với nghi thức tôn giáo trang nghiêm và phong tục đặc sắc, lễ hội thể hiện đậm nét đời sống tinh thần, tín ngưỡng và truyền thống hiếu đạo của người Khmer, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Ấm áp lễ Sene Dolta 2025 của đồng bào Khmer tại TP Hồ Chí Minh

Ấm áp lễ Sene Dolta 2025 của đồng bào Khmer tại TP Hồ Chí Minh

Những ngày cuối tháng 9, cộng đồng người Khmer tại TP Hồ Chí Minh lại hòa mình vào không khí ấm cúng của lễ Sene Dolta 2025. Sene Dolta là một trong những lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm, không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên mà còn là dịp để những người con xa quê tìm về chốn thiền môn, thắt chặt tình đoàn kết và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.

Đồng bào Khmer hướng về cội nguồn, nhớ ơn tổ tiên

Đồng bào Khmer hướng về cội nguồn, nhớ ơn tổ tiên

Trong ngày 21-22/9, đông đảo đồng bào Khmer tại tỉnh Đồng Nai và nhiều địa phương khác đã về Chùa Sóc Lớn, xã Lộc Hưng, tham dự lễ Sene Dolta - lễ hội mang ý nghĩa tưởng nhớ công ơn sinh thành, dưỡng dục của tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã khuất.

Đặc sắc đêm lễ hội đường phố ở Điện Biên

Đặc sắc đêm lễ hội đường phố ở Điện Biên

Nằm trong chuỗi hoạt động của Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên năm 2025, tối 20/9, đã diễn ra lễ hội đường phố nhằm mang đến một không gian nghệ thuật nhiều màu sắc, với các màn trình diễn dân ca, dân vũ, trang phục truyền thống và các kỹ nghệ dân gian. Chương trình được thiết kế là sân khấu mở, nơi du khách và người dân có thể giao lưu, trải nghiệm và cảm nhận chiều sâu văn hóa vùng cao.

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Độc đáo Hội đua bò Bảy Núi tỉnh An Giang năm 2025

Ngày 20/9, tại sân đua bò xã Tri Tôn (Khu Liên hợp Thể thao - Du lịch Tà Pạ - Soài Chek), Sở Văn hóa, Thể thao tỉnh An Giang phối hợp với Báo và Phát thanh - Truyền hình An Giang, UBND xã Tri Tôn tổ chức Hội đua bò Bảy Núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 30, năm 2025. Đây là sự kiện văn hóa – thể thao đặc sắc, gắn liền với đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc Khmer vùng Bảy Núi tỉnh An Giang vào dịp lễ Sen Đôn Ta (lễ cúng ông bà) của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ.

Đặc sắc Festival Tinh hoa Tây Bắc

Đặc sắc Festival Tinh hoa Tây Bắc

Sáng 19/9, tại Quảng trường 7/5 (phường Điện Biên Phủ) đã khai mạc nhiều hoạt động trong khuôn khổ Festival Tinh hoa Tây Bắc - Điện Biên 2025 gồm: Triển lãm ảnh đẹp du lịch, Trưng bày giới thiệu điểm đến du lịch đặc sắc và Liên hoan ẩm thực Tây Bắc...

Giữ hồn những mái nhà rêu phong dưới chân Tây Côn Lĩnh

Giữ hồn những mái nhà rêu phong dưới chân Tây Côn Lĩnh

Ẩn mình dưới dãy Tây Côn Lĩnh hùng vĩ, làng rêu Xà Phìn, xã biên giới Thanh Thủy (Tuyên Quang) hiện ra như một bức tranh thủy mặc. Những nếp nhà sàn lợp lá cọ phủ kín rêu xanh, hòa quyện cùng mây trắng, ruộng bậc thang và những gốc chè Shan Tuyết cổ thụ, tạo nên vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính, rất riêng của miền biên viễn.

Bảo tàng cổ vật Mũi Né lưu giữ và lan tỏa giá trị di sản văn hóa

Bảo tàng cổ vật Mũi Né lưu giữ và lan tỏa giá trị di sản văn hóa

Giữa làng biển yên bình thuộc phường Mũi Né, tỉnh Lâm Đồng, có một địa chỉ văn hóa đặc biệt - Bảo tàng cổ vật Mũi Né, do nhà sưu tầm Nguyễn Ngọc Ẩn sáng lập và vận hành. Đây được xem là bảo tàng cổ vật tư nhân đầu tiên tại vùng ven biển của tỉnh, nơi không chỉ lưu giữ hàng chục nghìn hiện vật quý giá mà còn góp phần giáo dục cộng đồng, quảng bá văn hóa và phát triển du lịch bền vững.

Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa

Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa

Ngày 11/9, thông tin từ Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, Ngày hội Văn hóa dân tộc Chăm lần thứ VI năm 2025 sẽ diễn ra tại tỉnh Khánh Hòa từ ngày 17-19/10/2025, với sự tham gia của 6 tỉnh, thành phố gồm: Khánh Hòa, Gia Lai, Đắk Lắk, Lâm Đồng, An Giang và Thành phố Hồ Chí Minh.

Bảo tồn các giá trị di sản ở vùng đất Mường Vang

Bảo tồn các giá trị di sản ở vùng đất Mường Vang

Nằm ẩn mình trong thung lũng với cảnh sắc bình dị, nguyên sơ của núi rừng và những thửa ruộng bậc thang lúa đang trổ bông là cụm di tích khảo cổ đặc biệt bãi đá có hình khắc cổ Suối Cỏ (xã Nhân Nghĩa, tỉnh Phú Thọ).

Phát huy vai trò nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa dân tộc

Phát huy vai trò nghệ nhân trong bảo tồn văn hóa dân tộc

Điện Biên là vùng đất hội tụ 19 dân tộc anh em cùng chung sống, tạo nên bức tranh văn hóa rực rỡ sắc màu, từ trang phục truyền thống đến phong tục, lễ hội đặc sắc. Nhiều giá trị văn hóa được tôn vinh là di sản của quốc gia, nhân loại. Người thổi niềm đam mê, là “linh hồn sống” của các di sản ấy chính là những nghệ nhân, họ thắp lên ngọn lửa đam mê, gìn giữ và truyền dạy tinh hoa văn hóa, để mạch nguồn di sản mãi lan tỏa, trường tồn cùng thời gian.