Người giữ hồn cây đàn Chapi

Người giữ hồn cây đàn Chapi
Ông Chama Lếa Giấp với chiếc khèn bầu
Ông Chama Lếa Giấp với chiếc khèn bầu

“... Vì một giấc mơ, ôi Chapi, ôi Chapi...”, giọng hát trầm xuống rồi dừng lại chỉ còn tiếng đàn Chapi rung nhẹ bập bùng như ngọn lửa trên bếp tỏa hơi ấm đầy ắp ngôi nhà sàn.

Tôi bước nhẹ lên cầu thang, ông Chama Lếa Giấp dừng tay, đặt cây đàn Chapi lên bàn, khẽ gật đầu chào khách.

“Mình vừa tiếp một đoàn khách nước ngoài, họ mua mấy cây đàn Chapi, làm kỷ niệm. Trước khi mua, họ bảo mình hát, múa, đàn cho họ nghe. Xem mình biểu diễn xong, họ thích lắm”, ông Giấp mở đầu câu chuyện, giọng rất vui.

Ông cho biết: Ông ở Làng dân tộc Raglai này (tại Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam) đã bốn năm, ngày nào cũng có khách tham quan du lịch đến thăm Làng. Nhu cầu của khách là muốn nghe mình giới thiệu về văn hóa dân tộc người Raglai của mình.

Ông Giấp kể: Ngày đầu ra Làng văn hóa, khi múa, hát cho khách xem, anh chị em đội văn nghệ của Làng trang điểm, phấn son mượt mà, đi dày, dép đẹp, cầu kỳ lắm, nhưng khách xem xong, họ lắc đầu, nói: Múa đẹp lắm, đàn, hát hay lắm, nhưng người làm đẹp quá, không thật như con người Raglai ở Tây Nguyên, không hấp dẫn. Hỏi mới biết, họ đến với Làng Raglai là muốn được tận hưởng cái đặc sắc, độc đáo, cái tinh hoa riêng biệt của văn hóa dân tộc Raglai. Cái chân chất, mộc mạc nhưng dũng mãnh, khí phách, tức là cái thật của con người Raglai nơi núi rừng Tây Nguyên, chứ không phải để xem diễn viên múa, hát. Từ đó, mỗi khi múa hát phục vụ khách, anh em không trang điểm cầu kỳ nữa mà cứ múa, hát tự nhiên như ở buôn mình. Với nghệ nhân Chama Lếa Giấp thì đây là bài học quý trong cuộc đời làm nghệ thuật của ông.

Ông Chama Lếa Giấp sinh năm 1964 tại buôn Đầu Suối A, xã Phước Chiến, huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận.

Năm ông mới hơn 3 tuổi, bố đi bộ đội, mẹ đi thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn, ông sống với ông bà nội.

Ngay từ bé, Chama Lếa Giấp đã được ông nội chuyền cho nghề chế tác đàn, chơi đàn Chapi, khèn Bầu, khèn Tôva.

Năm 10 tuổi, Chama Lếa Giấp đã chơi đàn Chapi, khèn bầu không thua kém gì các già làng, chàng trai trong buôn.

Sau ngày miền Nam giải phóng, nước nhà thống nhất (năm 1975), Chama Lếa Giấp được chính quyền xã cử đi học tại Trường Bổ túc văn hóa huyện Thuận Bắc.

Học hết lớp 8, ông về làm cán bộ Đoàn buôn Đầu Suối A và tự nguyện làm thầy giáo đi dạy chữ cho các cháu trong bản, trong xã.

Ngoài dạy chữ, ông Giấp còn dạy các cháu múa, hát những làn điệu dân ca của dân tộc Raglai. Tối, ông đến từng nhà trong buôn vận động thanh niên đến nhà học đánh đàn Chapi, thổi khèn Bầu, khèn môi, khèn Tôva. Vì thế nhà ông tối nào cũng đông vui.

Cái hồn của cây đàn Chapi và các nhạc cụ của người Raglai đã thấm vào máu, vào tim ông Chama Lếa Giấp từ thuở niên thiếu. Ông còn nhớ, năm ông mới 6 - 7 tuổi, giặc Mỹ ném bom, càn quét vào buôn hàng trăm lần, chúng đốt phá nhà cửa, thóc lúa, bắn giết trâu bò nhưng không thể đốt cháy được một cây đàn Chapi. Giặc đi rồi, tiếng đàn Chapi lại ngân vang dập dìu bên bếp lửa của người Raglai. 

Ông Chama Lếa Giấp tâm sự: Với người Raglai, cây đàn Chapi là kỷ vật không thể thiếu vắng trong nhà. Nhà giàu thì có cồng chiêng, đàn đá, nhà nghèo mấy cũng phải có cây đàn Chapi. Cây đàn Chapi gắn bó với người Raglai từ bao đời nay. Lên nương, người Raglai cõng cây đàn sau lưng. Xuống chợ, người Raglai ôm cây đàn Chapi trong lòng. Ngày lễ, Tết, cưới hỏi, hội hè đều có mặt cây đàn Chapi. Với người Raglai, không có tiếng đàn Chapi là thiếu vắng tiếng cười, không có niềm vui. 

Ông Chama Lếa Giấp cho biết: Năm ông 15 tuổi thì ông nội mất, trước khi mất, ông nội nắm tay Chama Lếa Giấp căn dặn: Cây đàn Chapi là cái hồn của người Raglai, cháu phải giữ lấy nó, phải chuyền cho mọi người cùng giữ lấy, đừng để buôn làng vắng tiếng đàn Chapi, vắng tiếng khèn Bầu, khèn Tôva.

Ghi nhớ lời ông nội, Chama Lếa Giấp đã dồn toàn tâm toàn lực vào việc chế tác đàn Chapi, khèn Bầu, làm được cây đàn nào ông lại đem chia cho các gia đình trong buôn, các nhà trong xã.

Ông Chama Lếa Giấp còn mở lớp dạy đàn Chapi và các nhạc cụ dân tộc Raglai cho thanh thiếu niên trong buôn và các buôn trong xã, trong huyện.

Năm 40 tuổi, ông Chama Lếa Giấp được công nhận là nghệ nhân nhạc cụ dân tộc Raglai cấp huyện, và là thành viên trong Đoàn Nghệ nhân nhạc cụ dân tộc Raglai của tỉnh Ninh Thuận.
 
Ông Chama Lếa Giấp đang chế tác đàn Chapi
Ông Chama Lếa Giấp đang chế tác đàn Chapi

Ông Chama Lếa Giấp tự hào nói: Mình đã đi hết tất cả các buôn của người Raglai trong tỉnh để dạy bà con, nhất là lớp trẻ về cây đàn Chapi, khèn bầu, khèn Tôva. Có những chuyến đi kéo dài cả tháng không về đến nhà. Đi đến buôn nào mình cũng làm đàn Chapi để phân phát cho bà con. Mình say, mình yêu cây đàn Chapi, say nhạc cụ của người Raglai đến quên cả lấy vợ.

Ông Chama Lếa Giấp nói rằng, khi còn trai trẻ, nhiều cô gái mê ông lắm, nhưng ông chưa muốn lấy vợ. "Lấy người ta về mà mình cứ đi biền biệt cả tháng thì thương nó lắm, nay đã ở cái tuổi 65, mình sống độc thân vậy thôi, hàng ngày lấy cây đàn Chapi, cái khèn bầu, khèn Tôva làm bạn. Niềm vui lớn nhất của mình là bây giờ trong mỗi ngôi nhà của người Raglai ở huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận, dù nhà giàu hay nhà nghèo cũng đều có cây đàn Chapi. Và, tất cả người Raglai, dù đã già hay trẻ đều biết chơi đàn Chapi là mừng lắm rồi”.

Với công lao, tinh thần nhiệt huyết trong việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc Raglai, năm 2014, ông Chama Lếa Giấp đã vinh dự được Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch Ninh Thuận cấp Bằng Công nhận Nghệ nhân Nhân dân các loại nhạc cụ dân tộc Raglai.

Năm 2015, ông Chama Lếa Giấp được cử làm Trưởng Làng Raglai, đại diện cho dân tộc Raglai 4 tỉnh: Ninh Thuận, Khánh Hòa, Bình Thuận Lâm Đồng, tại Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam.

Hơn 4 năm gắn bó với Làng Raglai ở Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam, ông Chama Lếa Giấp đã góp phần quan trọng trong việc giới thiệu, quảng bá bản sắc văn hóa độc đáo, đặc biệt là các nhạc cụ của dân tộc Raglai đến với du khách trong và ngoài nước.

“... Tôi yêu Chapi không còn cô đơn, không buồn không vui/Tôi nghe Chapi chợt thấy nao lòng vì một giấc mơ, ôi Chapi”... Tiễn tôi ra cầu thang, ông Chama Lếa Giấp khẽ cất tiếng hát thay lời chào. Cái chất của người Raglai là thế.
 Theo thanhtra.com.vn

Có thể bạn quan tâm

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Khai thác thế mạnh xuất khẩu sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh

Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tiền Giang Lưu Văn Phi cho biết: Hiện nay, tỉnh nỗ lực khai thác những tiềm năng và thế mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông - thủy sản có lợi thế cạnh tranh; tích cực nắm bắt cơ hội, mở rộng thị trường, nhằm đảm bảo tăng trưởng xuất khẩu bền vững, thu hút ngoại tệ.

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

'Chìa khóa' để bắt kịp xu thế cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4

Ngày 6/6, UBND tỉnh Lai Châu và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông đã ký kết thỏa thuận hợp tác đẩy mạnh công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh giai đoạn 2025 - 2030.

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Phát huy vai trò khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong tình hình mới

Ngày 4/6, tại tỉnh Sóc Trăng, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, tỉnh Hậu Giang và thành phố Cần Thơ phối hợp tổ chức Hội nghị đóng góp ý kiến vào dự thảo Đề án sắp xếp, hợp nhất Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng 3 tỉnh, thành phố (hội nghị lần thứ 3).

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Truyền thông Campuchia ca ngợi sức sống mới ở vùng đồng bào Khmer Nam Bộ

Trong những ngày đầu tháng này, các phương tiện truyền thông Campuchia đăng tải nhiều chủ đề bài viết đính kèm hình ảnh đa dạng, giới thiệu về cuộc sống mới với nhiều khởi sắc, đổi thay toàn diện trong vùng đồng bào Khmer tại các tỉnh, thành vùng đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tiền Giang Trần Hoàng Nhật Nam, nhằm đẩy mạnh phát triển kinh tế hợp tác trong nông nghiệp, địa phương đã tổ chức được mạng lưới 198 hợp tác xã nông nghiệp - thủy sản, thu hút gần 55.000 thành viên; giải quyết công ăn việc làm cho gần 2.000 lao động. Đến đầu tháng 6/2025, các hợp tác xã trên lĩnh vực nông nghiệp - thủy sản đã đạt doanh thu khoảng 140 tỷ đồng, tăng gần 25% so với cùng kỳ năm trước.

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Các tỉnh Tây Nam Bộ tập trung thực hiện hoàn thành công tác dân tộc

Ngày 30/5, tại Sóc Trăng, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổ chức Hội nghị tổng kết công tác thi đua khen thưởng Cụm thi đua số 6 (gồm 10 địa phương: Vĩnh Long, Trà Vinh, Long An, Kiên Giang, An Giang, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng và thành phố Cần Thơ) về công tác dân tộc.

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Hiệu quả từ mô hình 'Họ đạo bình yên - gia đình hòa thuận' của đồng bào K’Ho

Được thành lập từ năm 2019, mô hình “Họ đạo bình yên - Gia đình hạnh phúc” ở buôn B’laosire thuộc tổ dân phố 14, phường B’Lao (thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng) được đánh giá cao bởi tính hiệu quả. Từ nhiều năm qua, mô hình góp phần bảo đảm an ninh trật tự, người dân tập trung làm ăn phát triển kinh tế, hàng chục hộ vươn lên thoát nghèo, Họ đạo được Bộ Công an khen thưởng vào năm 2024.

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Yên Lạc “giữ lửa” nghề chằm áo tơi truyền thống

Chiếc áo mộc mạc, được làm từ những tàu lá cọ khô, không chỉ là vật dụng che mưa nắng quen thuộc của người dân thôn Yên Lạc (xã Quang Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) suốt hàng trăm năm, mà còn là biểu tượng của sự cần cù, khéo léo và nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc. Giữa nhịp sống hối hả, nghề chằm áo tơi truyền thống vẫn được người dân lặng lẽ “giữ lửa”, trao truyền qua bao thế hệ, bảo tồn một phần hồn quê hương trong từng sợi lá.

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Tết mùa mưa đặc sắc của dân tộc Hà Nhì

Đồng bào dân tộc Hà Nhì có nhiều phong tục đặc sắc, trong đó có Tết mùa mưa (Dế Khừ Chà) là một trong bảy Tết trong năm theo phong tục cổ truyền của người Hà Nhì.

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Lễ Mạng Ma - Nghi lễ tâm linh của người Xinh Mun

Vào độ xuân về khi hoa ban nở trắng rừng, người Xinh Mun ở Sơn La lại tổ chức Lễ Mạng Ma – một nghi lễ tâm linh truyền thống cầu sức khỏe, giải hạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào sự kết nối giữa con người với thần linh, tổ tiên và vạn vật thiên nhiên.

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Tục nhuộm răng đen - nét văn hóa đặc sắc của phụ nữ dân tộc Lự ở Lai Châu

Dân tộc Lự là một trong những dân tộc rất ít người có số dân dưới 10 nghìn người hiện đang sinh sống chủ yếu ở huyện Tam Đường và huyện Sìn Hồ tỉnh Lai Châu, đã từ lâu, tục nhuộm răng đen của phụ nữ dân tộc Lự là một trong những nét văn hóa đặc trưng. Hiện, các cấp ủy, chính quyền huyện tăng cường tuyên truyền vận động người dân tiếp tục truyền dậy, phát huy những giá trị bản sắc văn hóa của dân tộc Lự trước nguy cơ bị mai một.

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Tái hiện lễ cúng trưởng thành của đồng bào Ê Đê

Trong khuôn khổ các hoạt động của Ngày Văn hoá các dân tộc Việt Nam (19/4), tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Ê Đê đã tái hiện nghi lễ trưởng thành đặc sắc của dân tộc mình.

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Gìn giữ bánh truyền thống Khẩu Sli của người Tày, Nùng ở Cao Bằng

Cao Bằng, một tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam, không chỉ nổi tiếng với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ mà còn là nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc thiểu số. Một trong những món ăn truyền thống nổi bật của người Tày, người Nùng ở đây là bánh Khẩu Sli, món bánh mang đậm hương vị quê hương và được người dân nơi đây coi là món quà tuyệt vời trong những dịp lễ, Tết.

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Lễ ăn mừng đầu lúa mới của đồng bào Raglai

Đồng bào Raglai sở hữu một kho tàng tri thức dân gian đồ sộ, từ sử thi, truyện cổ, dân ca đến luật tục… Không chỉ vậy, đồng bào còn lưu giữ nhiều lễ hội dân gian đặc sắc như Lễ ăn mừng đầu lúa mới, lễ bỏ mả, các nghi lễ vòng đời… Trong đó lễ ăn mừng đầu lúa mới đã được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, khẳng định gái trị văn hóa sâu sắc và vai trò quan trọng trong đời sống, tinh thần của cộng đồng người Ragalai.

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Món cà đắng lòng gà bọc lá chuối của người Jrai

Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Vui Tết rừng với đồng bào Mông Nà Hẩu

Đến hẹn lại lên, cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng hằng năm, đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên (Yên Bái) nô nức hội tụ tại các điểm trung tâm bản để tổ chức Lễ Cúng rừng hay còn gọi Tết rừng.

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Gìn giữ món bánh bạc đầu truyền thống của người Sán Dìu

Văn hóa ẩm thực của người Sán Dìu tại Quảng Ninh sở hữu những đặc trưng riêng, thể hiện sự khéo léo, tinh tế trong chế biến, phối hợp các thực phẩm. Một trong những món ăn đặc sắc đó là bánh bạc đầu đã trở thành đặc sản nổi tiếng. Thưởng thức các món bánh thơm ngon và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của người Sán Dìu ở vùng cao Quảng Ninh là trải nghiệm đáng nhớ.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hội làng mừng Gươl mới của đồng bào Cơ-tu thôn Aró. Ảnh: Khánh Nguyên

Người Cơ-tu vui hội mừng Gươl mới

Với đồng bào Cơ-tu ở thôn Aró, xã Lăng, huyện Tây Giang (Quảng Nam), Gươl là không gian sinh hoạt chung, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh. Để chào mừng công trình trọng đại này, đồng bào Cơ-tu thường tổ chức lễ mừng Gươl mới, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng.